SLOBODAN ČOMIĆ: Ispunjeni poslovni ciljevi

Hercegovina je prostor intenzivnog ulaganja u elektroenergetske projekte različitih izvora energije, ali sa naglaskom na hidropotencijal. Odnosi se to i na najkrupnije ulaganje, HE Dabar, te projekte kojim će se zaokružiti sistem Gornjih horizonata, što su poslovi čiji je nosilac kompanija HE na Trebišnjici. Iza njih je još jedna uspješna godina u proizvodnom i finansijskom smislu, koji pokazuju stabilnost poslovanja

piše SLAVIŠA MIRKOVIĆ foto Aleksandar ARSENOVIĆ

Hidroelektrane na Trebišnjici nastavljaju trend uspješnih poslovnih godina, pa tako i u 2024. Bruto iskazana dobit za proteklu godinu je 6.956.067 KM dok je neto dobit 4.541.229, a očekuje se nastavak uspješnih poslovnih godina i u 2025. Ukupni prihodi za 2024. godinu iznose 74.498.666 KM dok ukupni rashodi iznose 67.542.599 KM, kaže izvršni direktor HET Slobodan Čomić.

– Procentualno učešće poslovnih prihoda u ukupnim prihodima iznosi 95,40 odsto, što je činjenica koja dovoljno govori o uspješnosti samog Preduzeća jer smo svjedoci raznoraznih optužbi kako je HET u problemima, kako ne ispunjava svoju osnovnu namjenu. Ovaj pokazatelj je dovoljan indikator poslovnog uspjeha koje Preduzeće godinama unazad ostvaruje i slobodno možemo reći najveći energetski gigant i stub stabilnosti elektroenergetskog sistema ERS. Ukupno ostvarena proizvodnja sistema Hidroelektrana na Trebišnjici za 2024. godinu iznosi 1.162,54 GWh. Rebalansom elektroenergetskog bilans predviđena je proizvodnja od 1.028,69 GWh, a sve us skladu sa Smjernicama plana dostavljenim od strane Matičnog preduzeća.

Planiranje obima proizvodnje električne energije se vrši po kriterijumima iz „Pravilnika o bilansiranju i upravljanju elektroenergetskim sistemom ERS-a“ baziranom na osnovu 70-odstotne vjerovatnoće pojave dotoka. Što se tiče samog procesa remonta, on je odrađen u visokom procentu iz vlastitih robnih i kadrovskih resursa.

Jedan od ciljeva nam je da u doglednoj budućnosti otvorimo vlastiti razvojno istraživački centar čiji rad će doprinijeti samom razvoju Preduzeća, ali biti i centar za ubrzani razvoj regije Hercegovine i Republike Srpske

– I u ovoj godini postavljeni su ciljevi koji nastoimo ispuniti, prvenstveno mislim na maksimalnu iskorišćenost instalisanih proizvodnih kapaciteta i raspoloživog hidropotencijala, da proizvedemo što veće količine električne energije, potom na nastavak i završetak izgradnje sistema Gornji Horizonti i privođenje kraju započetih investicija u regiji Istočne Hercegovine. Finansijski posmatrano, za 2025. godinu planirani su prihodi od 69.764.707 KM i rashodi u iznosu 65.934.423 KM.

Hidroelektrane na Trebišnjici su nosilac projekta izgradnje HE Dabar, koja pripada hidroenergetskom sistemu na Trebišnjici i predstavlja najvažniju hidroelektranu u sistemu Gornji horizonti.

– HE Dabar predstavlja tipično derivaciono hidroenergetsko postrojenje čije dispoziciono rješenje podrazumijeva geografsku razuđenost objekata, a obuhvata branu Pošćenje, sa kotom krune brane koja se nalazi na 842 metra nadmorske visine, širina brane u kruni je osam metara, maksimalna visina 41 metar, a dužina u kruni 288 metara, zatim, akumulaciju Nevesinje ukupne zapremine 61,8 miliona metara kubnih. Tu je dovodni tunel sa ulaznom građevinom, dužina tunela je 12.125 metara a prečnik tunela je 4,6 metra. Zatim tu je vodostan, cjevovod pod pritiskom, dužine 690 metara i prečnika 3,7 metra, a biće izgrađena i mašinska zgrada sa pratećim objektima. Takođe će biti izgrađeni zaštitni nasipi Grebak dužine 475 i širine 3,5 metra, te Vranjača, dužine 133 i širine 3,5 metra. Objekti koji su locirani nizvodno od HE Dabar, a neophodni su za njen rad, koji podrazumijevaju nesmetani transport vode od HE Dabar do akumulacije Bileća, uz minimalne gubitke vode u sistemu, obuhvataju kanal kroz Dabarsko polje, kanal kroz Fatničko polje, tunel od Dabarskog polja do Fatničkog polja i tunel od Fatničkog polja do akumulacije Bileća. Nizvodna granica projekta HE Dabar je kraj tunela od Dabarskog do Fatničkog polja, koji je ukupne dužine 3.235 metara i prečnika svijetlog otvora pet metara, probijen 1985. godine. Za potrebe rada buduće HE Dabar potrebno je izvršiti njegovo proširenje i betoniranje obloge. Kanal kroz Fatničko polje je završen, a izgradnja tunela od Fatničkog polja do akumulacije Bileća, ukupne dužine 15.650 metara, prečnika svijetlog otvora 6,5 metara, započela je 1986. i završena 2006. godine. Osnovni tehnički podaci HE Dabar koje vrijedi pomenuti su instalisana snaga od 159,15 MW, planirana godišnja proizvodnja iznosi 272 GWh, a instalisani proticaj 55 kubna metra vode u sekundi.

Završetkom pomenute investicije izgradnje sistema Gornji Horizonti sistem ERS-a će dobiti dodatnih 270 GWh proizvodnje električne energije. Benefiti neće biti samo za sistem ERS-a, već i za lokalne zajednice na čijoj teritoriji će se nalaziti objekti sistema (putem koncesionih naknada i zapošljavanja mladih), potom budžet RS povodom vodoprivrednog doprinosa i većih poreza i doprinosa.

Druga dva projekta koji se planiraju u sklopu Gornjih horizonata su HE Bileća i HE Nevesinje. HE Nevesinje je prva energetska stepenica u okviru sistema Gornji Horizonti. Vode HE Nevesinja dalje se koriste na nizvodnim hidrocentralama HE Dabar i HE Bileća. Planirana instalisana snaga HE Nevesinje je 60 MW. HE Nevesinje sačinjavaju brana koja je locirana oko 23 kilometara istočno od Nevesinja, akumulacija na rijeci Zalomci čiji se uspor prostire do mjesta Fojnica, derivaciona hidroelektrana Nevesinje i dovodni sistem za prevođenje voda iz sliva rijeke Mušnice (Gatačko polje) u sliv rijeke Zalomke (Nevesinjsko polje). Osnovna uloga pomenute akumulacije je da se: smanje poplave u Nevesinjskom polju, stanovništvo i industrija okolnih područja snabdiju sa zahtjevanom količinom vode, omogući navodnjavanje kraških polja istočne Hercegovine i ostvari maksimalno moguća proizvodnja električne energije na sopstvenom derivacionom postrojenju kao i na nizvodnim, u budućnosti planiranim, hidroelektranama.

Krajem 2022. godine, potpisana je i koncesija za izgradnju HE Bileća od koje će dodatnu korist imati i budžet Republike Srpske, ali i opština Bileća. Na ovaj način, zaokružiće se višestruki sistem prerade vode za proizvodnju električne energije

HE Bileća, koristi vode predviđenih uzvodnih stepenica HE Dabar i HE Nevesinje, kao i vode Dabarskog i Fatničkog polja. Vode Dabarskog polja biće dovedene kanalom kroz Dabarsko polje i spojenim tunelom Dabarsko-Fatničko polje u Fatničko polje i dalje zajedno sa vodama Fatničkog polja kanalom kroz Fatničko polje uvedene u dovodni tunel HE Bileća, čiji se zahvat nalazi na jugozapadnom obodu Fatničkog polja. Na taj način, uvođenjem voda u akumulaciju Bileća, pored proizvodnje električne energije na HE Bileća, vrši se i odvodnjavanje Dabarskog i Fatničkog polja. HE Bileća je zadnja energetska stepenica u okviru sistema hidroelektrana Gornji Horizonti. Ona će koristiti vode HE Dabar i prirodne vode Dabarskog i Fatničkog polja, a ukupna procijenjena vrijednost investicije za izgradnju HE Bileća je 127.715.669 KM (25 odsto finansiraće se iz vlastitih sredstava, a ostatak iz kreditnih). Njena instalisana snaga je 33,5 MW.

– Izgradnjom navedenih objekata sa pratećom infrastrukturom i opremom, dobijamo zaokružen sistem hidrocentrala koji će istu vodu koristiti za proizvodnju čak sedam puta. Smanjićemo i gubitke vode za oko 35 odsto čime će iskorišćenost prirodnog resursa biti skoro pa stoodstotan. Značaj sistema ogleda se u činjenici da se puštanjem u rad povećala proizvodnje električne energije sistema za 280 GWh tj 159,16 GWh na pragu brane HE Dabar i dodatnih 120,84 GWh nizvodnih efekata u sistemu Donjih Horizonata. Izdvojio bih i značaj projekta završetka betonskih obloga tunela Fatničko polje-akumulacija Bileća. Kako izgradnja tunelske obloge na tunelu Fatničko polje – akumulacija Bileća ne bi uticala na realizaciju i eksploataciju objekata Gornjih horizonata, odnosno prije svega na HE Dabar u izgradnji i HE Bileća, ovaj objekat je neophodno realizovati u što kraćem vremenskom periodu. Ovaj objekat je višenamjenski i predstavlja glavni provodnik voda tzv. Gornjih u Donje horizonte, ali i glavni derivacioni tunel ka HE Bileća. Trenutna namjena ovoga objekta jeste prevođenje voda iz Fatničkog polja u akumulaciju Bileća odnosno odvodnjavanje i omogućava privođenje poljoprivrednog zemljišta svojoj namjeni kao i transport nabujalih voda putem pomenutog tunela u postojeći sistem Hidroelektrana na Trebišnjici. Na ovaj način sistem HET-a smanjuje nepotrebne gubitke vodene mase koji ne dotiče u akumulaciju Bileća zbog krečnjačkog sloja zemljišta i povećava svoju proizvodnu aktivnost u pogonima (HET 1, HET 2, PHE Čapljina i HE Dubrovnik) putem nizvodnih efekata koji su aproksimativno 170 Gwh što je i ustanovio REERS. Ekonomski uticaj nizvodnih efekata ogleda se u povećanju zakonskih obaveza po osnovu koncesionih naknada i vodoprivredne naknade po osnovu već dobijenih koncesija za hidroelektrane u nizvodno od akumulacije Bileća, a koje direktno idu u Budžet Republike Srpske.

HET je ušao u preliminarnu fazu izgradnje višenamjenske akumulacije i brane u Cerničkom polju u Gacku. Cilj projekta je da se bolje iskoriste vode Gatačkog platoa za energetske svrhe. Formiranjem akumulacije u Cerničkom polju se želi usporiti doticanje voda bujičnog karaktera sa Gatačkog platoa na prostor Fatničkog polja i akumulacije Bileća, ali i da se rastereti Bilećko jezero posebno u periodu izuzetno visokog vodostaja.

– Sve analize koje su dosad urađene za potrebe Gornjih Horizonata pokazale su da se značajan dio voda Gatačkog platoa ne može prevesti u akumulaciju Nevesinje. Dakle, analizirane su vode koje se ne mogu u velikoj mjeri prevesti i energetski iskoristiti na hidroelektrane Dabar i Nevesinje. Prvenstveni cilj projekta jeste da se u periodu ekstremno velikih dotoka zadrži dio voda Gatačkog platoa prije dolaska u akumulaciju Bileća i Fatničko polje i da se stvore uslovi za fleksibilniji rad HE Dabar. Akumulirane vode u Cerničkom polju bi, kombinacijom tunela i kanala, dovele na područje Bileće i energetski ih iskoristili prije ulaska u akumulaciju Bileća, što bi bilo veoma značajno.

Pored energetskih objekata sistema Donji i Gornji Horizonti, HET realizuje razne projekte iz oblasti zaštite od poplava i projekte koji su preuzeti po osnovu vodne dozvole

Krajem 2022. godine, potpisana je i koncesija za izgradnju HE Bileća od koje će dodatnu korist imati i budžet Republike Srpske, ali i opština Bileća. Na ovaj način, zaokružiće se višestruki sistem prerade vode za proizvodnju električne energije, počevši od Nevesinja pa sve do hidro objekta u Dubrovniku.

– Okončanjem pomenutih radova, HET postaje jedan od najvećih i najstabilnijih proizvodnih preduzeća ne samo sistema ERS-a nego i u široj regiji. Zajednica HET je pored svog primarnog profitabilnog karaktera izuzetno i društveno odgovorno preduzeće. Nadam se da će HET u okviru svojim mogućnosti pomoći i u radu opštine Bileća. Pri tome ne ističem da do sada nije bilo investicionih poduhvata, a izdvojio bih izgradnju prečistača. HET kao društveno odgovorno preduzeće učestvuje u svim sferama života lokalnih zajednica Hercegovine.

Vodoprivrednom dozvolom definisane su nadležnosti Preduzeća u pogledu očuvanja flore i faune slivnog područja, ali i na području očuvanja već postojećih objekata. Akcije poput poribljavanja predstavljaju zakonske obaveze i to najmanje dva puta godišnje, a takođe i održavanje kanala za odvodnjavanje i obala rijeke Trebišnjice. Pored energetskih objekata sistema Donji i Gornji Horizonti, HET realizuje razne projekte iz oblasti zaštite od poplava i projekte koji su preuzeti po osnovu vodne dozvole za obavljanje primarne djelatnosti preduzeća.

– Istakao bi samo neke od njih koji su u završnim fazama; Završetak radova na uređenju Ćatovića kraka kojim je regulisano korito rijeke Trebišnjice kroz urbani dio grada i tako ćemo značajno smanjiti mogućnost poplava. Izgradnja zatvorenog bazena na lokalitetu Abazovina, čime su Trebinje ali i ostale opštine Istočne Hercegovine dobiti sportsko-rekreacioni kompleks koji je nosilac razvoja vodenih sportova Istočne Hercegovine. Izgradnjom rezervoara Vrelo Oko obezbijediće se nesmetano snabdijevanje pitkom vodom svim ruralnih područja grada Trebinje, što je od velikog značaja posebno u ljetnjem periodu. Izgradnja saobraćajne infrastrukture, u ovom slučaju mosta preko rijeke Trebišnjice, potvrđuje već bezbroj puta izrečenu tvrdnju da je Preduzeće nosilac razvoja Istočne Hercegovine. Započeti su radovi na izgradnji mosta koji je sastavni dio projekta Istočne obilaznice. Vrijednost radova je 10,5 miliona KM i finansiraće se iz vlastitih sredstava Preduzeća. Okončanjem projekta intenzitet saobraćaja kroz uži centar Trebinja će se rasteretiti, što je posebno bitno u ljetnim mjesecima kada je turistička sezona u punom jeku.

Završetkom investicije izgradnje HE Dabar u sistem ERS-a će se “upumpati” dodatnih 270 GWh proizvodnje električne energije godišnje

Hidroelektrane na Trebišnjici su od svoga osnivanja bile i ostale društveno odgovorno preduzeće koje se uzimalo učešće u svim humanitarnim, sportskim i kulturnim dešavanjima.

– Nastavili smo uspješnu saradnju i promociju zdravog života kroz sponzorstva raznim sportskim kolektivima. Takođe, podržali smo i razne humanitarne i društveno korisne manifestacije. Istakao bih da smo redovni pokrovitelj Nevesinjske olimpijade, takmičenja koje ima dugu tradiciju i značaj za narod istočne Hercegovine. Takođe, redovni smo sponzori svih sportskih kolektiva sa područja istočne Hercegovine u kojima prepoznamo ,,zdravu priču“ i koje afirmišu sport kod mlađih osoba. Kada je riječ o stipendiranju, Preduzeće na taj način stvara sebi buduće kadrove jer se prema našem Pravilniku stipendiraju isključivo fakulteti kojima se može zadovoljiti buduća potražnja za radnim osobljem, a sve u skladu sa sistematizacijom radni mjesta Preduzeća. Dakle, olakšavajući studentima njihove dane školovanja, stvaramo buduće kadrove koji će biti nosioci razvoja ne samo HET i Istočne Hercegovine, već i Republike Srpske.

OLIMPIJSKI BAZEN
Najznačajnija završena investicija svakako je zatvoreni bazen u Trebinju od koga imaju koristi kako grad Trebinje tako i čitava regija Hercegovine i okolne države. Već u prvim danima rada prepoznat je potencijal zatvorenog bazena pa smo ugostili razne plivačke klubove iz regije i Evrope, ali i reprezentaciju Njemačke u vaterpolu koji su proveli pripreme upravo u Trebinju.

USAVRŠAVANJE
Svakako da dosta ulažemo u oblast stručnog usavršavanja zaposlenih kroz razna doškolovanja, seminare i stručne posjete kroz koje su razmjenjuju iskustva iz različitih oblasti sa renomiranim kolegama sa Balkana pa i šire. Jedan od ciljeva nam je da u doglednoj budućnosti otvorimo vlastiti razvojno istraživački centar čiji rad će doprinijeti samom razvoju Preduzeća, ali biti i centar za ubrzani razvoj regije Hercegovine i same Republike Srpske.