Amerika pokrenula istragu protiv Facebooka i Googlea

Američke vlasti pokrenule su antimonopolske istrage protiv Gugla (Google) i Fejsbuka (Facebook) s optužbama da ove kompanije koriste svoju dominaciju na internetu da bi suzbile konkurenciju.

Prisutna je zabrinutost da utiču na protok informacija pa i na političku debatu, pišu svjetski mediji i ukazuju na sve glasnije pozive da se tehnološki džinovi razbiju na manje kompanije.

Politički konsenzus o tehnološkim gigantima

Grupa od 50 saveznih država i teritorija SAD pokrenula je istragu o dominaciji Gugla na tržištu internet oglašavanja, upozoravajući da gigant u pretragama na internetu može ugroziti konkurenciju i potrošače, piše BBC.

Državni tužioci takođe su izrazili zabrinutost zbog načina na koji Gugl rangira rezultate pretraživanja i štiti lične podatke korisnika, navodi britanski servis i ukazuje da je to posljednja u nizu istraga protiv američkih tehnoloških giganata.

U petak je zasebna grupa država objavila da je pokrenula istragu protiv Fejsbuka (Facebook) kako bi utvrdila da li guši konkurenciju i da li prikladno štiti podatke o potrošačima, dok je Federalna komisija za trgovinu nedavno novčano kaznila krovnu kompaniju Gugla, Alfabet (Alphabet) i Fejsbuk. Američki Kongres odvojeno održava saslušanja o rastu monopolske moći na digitalnom tržištu.

SAD zaostaju za Evropom i drugim zemljama kada je u pitanju regulisanje tehnoloških kompanija, ali, ističe BBC, posljednji potez je udružio republikance i demokrate među državnim tužiocima, što ukazuje na rast političkog konsenzusa o potrebi suzbijanja tehnoloških džinova.

Državni tužilac Teksasa Ken Pakston (Paxton), čija je kancelarija najavila tužbu, rekao je da Gugl dominira “svim aspektima oglašavanja i pretraživanja na internetu”, kao i da postoje dokazi da Guglove poslovne prakse mogu podriti izbor potrošača, ugušiti inovacije, narušiti privatnost korisnika i dovesti do toga da ta kompanija kontroliše protok i širenje informacija na internetu.

Prema kompaniji Imarketer (eMarketer), Gugl pokriva oko 38 odsto potrošnje na digitalno oglašavanje u SAD s oko 48 milijardi dolara, a slijedi ga Fejsbuk s oko 22 odsto.

Od deset najvrjednijih svjetskih kompanija po tržišnoj vrijednosti, prema podacima na Blumbergu (Bloomberg), sedam su tehnološke, a od toga su pet američki giganti Majkrosoft (Microsoft), Epl (Apple), Amazon, Alfabet i Fejsbuk, koji zauzimaju prvih pet mjesta.

Formalna objava zvaničnika saveznih država iz obje stranke o istrazi protiv Gugla, pojačava snagu i daje politički impuls ispitivanju tehnoloških kompanija koje su već pokrenule federalne agencije i Kongres SAD, ocjenjuje Njujork tajms (The New York Times), ali i ukazuje da antimonopolske istrage mogu trajati godinama, bez obzira da li će dovesti do pravnih mjera ili ne.

Istrazi protiv Gugla se pridružilo 48 saveznih država, kao i Okrug Kolumbija i Portoriko, dok u njoj ne učestvuju Alabama i Kalifornija, gdje se nalaze sjedišta Gugla i Fejsbuka, rekao je Pakston.

Savezne države su pažljivo počele da prate velike tehnološke kompanije s rastom zabrinutosti o njihovoj moći na tržištu i uticaja na javnu komunikaciju i političku debatu, ističe Njujork tajms.

Moguće kazne

Potencijalne kazne u nekoliko opširnih istraga o tome da li su Fejsbuk, Gugl i drugi američki tehnološki džinovi nepravično koristili svoju moć na tržištu mogle bi obuhvatiti niz mjera – podjele kompanija, velike novčane kazne i da budu primorane da omoguće veću konkurenciju, ocjenjuje agencija Rojters (Reuters).

Pojedini istaknuti političari u SAD traže da se Amazon, Gugl i Fejsbuk rastave na manje kompanije kako bi se unaprijedila konkurencija u tehnološkom sektoru. Mada neke demokrate i nekoliko republikanaca traže razbijanje tehnoloških džinova na više manjih kompanija, apetit za tako dramatičnu mjeru nije raširen u Vašingtonu.

Pored toga što su tehnološke kompanije neke od najvećih političkih donatora – prošle godine je Gugl potrošio 21 milion dolara za lobiranje, Amazon 14,2 miliona, a Fejsbuk 12,62 miliona, antimonopolski zakon, kako piše Rojters, otežava da se tako izvede razbijanje džinova, pošto bi vlada morala na sudu da pobijedi te kompanije.

Mada je rijetko, razbijanje kompanija na manje se dešavalo, ukazuje Rojters. Standard Oil i AT&T su najveći primjeri, a najpoznatiji slučaj u nedavnoj istoriji je pokušaj vlade da podijeli Majkrosoft. Ministarstvo pravde dobilo je slučaj 2000. godine, ali je presuda poništena poslije žalbe i Majkrosoft je ostao cio.

Druga mogućnost je da bi te kompanije mogle dobiti velike novčane kazne. One imaju najveću tržišnu vrijednost na svijetu i lako bi mogle da plate ogromne kazne, imajući u vidu da Gugl i Fejsbuk svake godine imaju prihode od preko 50 milijardi dolara. Rojters dodaje da je moguća kazna i da se tehnološki džinovi primoraju da omoguće prenos podataka, kao što su fotografije i kontakti, s jedne aplikacije na drugu, što bi, prema nekima, pomoglo manjim kompanijama da se nadmeću na tržištu s džinovima.

Argumenti za i protiv Gugla

Niz istraga protiv velikih tehnoloških kompanija o tome da li koriste monopolsku moć da brane i prošire svoju dominaciju na američkom digitalnom tržištu mogli bi dovesti do presuda koje će sprovođenje antimonopolskih zakona uvesti u nepoznatu teritoriju digitalnog doba, ocjenjuje Volstrit džurnal (The Wall Street Journal).

Među mogućim argumentima protiv Gugla je da ta kompanija koristi svoju dominaciju u internet pretragama kako bi učvrstila svoju dominaciju u internet oglašavanju, stvarajući nepravičnu prednost nad izdavačima i rivalskim kompanijama koje prodaju i postavljaju reklame na internetu, navodi list, dodajući da se takođe tvrdi da Gugl koristi svoj dominantni osnovi posao da nepravično favorizuje druge svoje proizvode i usluge na uštrb rivala.

Gugl, dodaje list mogući argument, zahvaljujući akviziciji potencijalnih rivala dominira softverskim oruđima na svakom nivou internet oglašavanja, dok mu status posrednika daje veliku moć, posebno zato što niko ne raspolaže količinom podataka koju Gugl ima o izdavačima, oglašivačima i onome šta potrošači traže. S druge strane, Gugl je dobio ili zadržao ogromni udio internet oglašavanje isključivanjem mogućih rivala, preko ugovornih obaveza koje otežavaju oglašivačima i izdavačima da rade s drugim kompanijama koje bi mu mogle biti konkurencija.

Kao mogući argument za odbranu Gugla, ističe Volstrit džurnal, jeste tvrdnja da ta kompanija ima zavidno mjesto u onlajn oglašavanju, ali da nema moć da određuje cijene. Takođe se može tvrditi da Guglovi postupci imaju za cilj da korisnici što prije dobiju informacije koje žele, što ponekad znači usmjeravanje na Guglove sajtove i usluge.

Dok se s jedne strane tvrdi da oglašivači povećavaju potrošnju na digitalne oglase, ali da većina novca ide Guglu i Fejsbuku, a ne izdavačima čiji prihodi od oglašavanja nastavljaju da padaju, u odbranu tehnoloških kompanija bi se moglo navesti, ukazuje Volstrit džurnal, da je slaba potražnja za starim metodama oglašavanja, a ne Guglova uloga u mašineriji tehnološkog oglašavanja, razlog što izdavači ne dobijaju više novca od digitalnog oglašavanja.

Dobra vijest za demokratiju i slobodu medija

Pokretanje velikih antimonopolskih istraga protiv Gugla i Fejsbuk je dobra vijest za demokratiju i slobodu medije, ocjenjuje u Gardijanu (The Guardian) Metju Stoler (Matthew Stoller), saradnik Instituta za otvoreno tržište (Open Markets Institute).

Nijedno društvo dosad nije imalo centralizovanu kontrolu informacija kakva postoji u velikim tehnološkim kompanijama, navodi Stoler i ističe da je konačno došlo vrijeme da se tehnološki džinovi podijele na manje kompanije.

Gugl i Fejsbuk su privukli veliku pažnju vlasti, zato što kontrolišu protok informacija da monopolizuju prihode od oglašavanja, ubijajući novine širom svijeta i eliminišući moguću konkurenciju u nizu oblasti, navodi Stoler i ukazuje da je u američkim novinama od 2007. nestalo nešto manje do polovine svih novinarskih radnih mjesta.

Stoler ocjenjuje da je svaki sektor prikupljanja vijesti smanjen, ali ne zato što je sada manja potražnja za vijestima, već zato što prihodi od oglašavanja vijesti idu ka digitalnim gigantima. Prema njegovim navodima, prihodi Fejsbuka će ove godine biti preko 60 milijardi dolara, a Gugla preko 110 milijardi dolara.

Taj novac je nekad bio usmjeren na izdavače, ali sada te dvije kompanije uzimaju većinu prihoda. Gugl i Fejsbuk zaređuju novac od rada drugih ljudi, što je nepravično i antikonkurentno, i razlog je zašto novine umiru, ističe Stoler, dodajući da skup antimonopolskih tužbi, regulatorne odluke i podjele tih kompanija možda mogu obnoviti prihod od oglašavanja ljudima koji rade da ga zarade, dok će mjere protiv giganata vratiti snagu demokratskim institucijama.