Svjetska banka: Opšti moratorijum može nanijeti štetu finansijskoj stabilnosti

Centralna banka Crne Gore objavila je dopis koji je Emanuel Salinas, direktor Svjetske banke za Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu uputio guverneru Centralne banke Crne Gore Radoju Žugiću i ministru finansija Milojku Spajiću, a u kome je iskazan stav ove instutucije povodom Predloga Zakona o odlaganju plaćanja kreditnih obaveza korisnika kredita (lex specialis).

Dopis objavljujemo integralno:

Vaše ekscelencije,

Želio bih da podijelim naše stavove na osnovu međunarodnog iskustva u pogledu nacrta Zakona o odlaganju plaćanja kreditnih obaveza korisnika kredita (lex specialis), koji je kako smo razumjeli na dnevnom redu Skupštine za glasanje.

Razumijemo da bi predloženi nacrt zakona uveo šestomjesečni opšti moratorijum koji uključuje oprost kamate koji bi se primijenio na postojeće kredite odobrene od strane banaka i nebankarskih finansijskih institucija kao i na nove kredite koji bi se mogli odobriti nakon stupanja na snagu predloženog zakona.

Razumijemo da je namjeravani cilj nacrta zakona da pruži pomoć privatnom sektoru u Crnoj Gori zbog pandemije uzrokovane koronavirusom. Iako je ovaj cilj za pohvalu, vjerujemo da predloženi instrument (opšti moratorijum) nije najbolji način za postizanje tog cilja i može imati značajne negativne posljedice. U skladu s tim, vjerujemo da se ovaj cilj može bolje postići drugim instrumentima i politikama koji mogu imati puno veći pozitivan uticaj, a istovremeno smanjiti nepovoljne ishode.

Prvo, važno je naglasiti da je Centralna banka Crne Gore (CBCG) već implementirala relativno veliki set mjera u odgovoru na uticaj pandemije na ekonomiju i finansijski sektor od uvođenja prve „CBCG Odluke o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja novog koronavirusa“ u martu 2020. godine. Napominjemo takođe da su odluke CBCG ažurirane od marta 2020. godine, i u većini slučajeva dovele su do proširenja obaveznog moratorijuma. Prema podacima CBCG iz aprila 2021. godine, mjere se primjenjuju na 2.388 kompanija iz 111 ugroženih djelatnosti, i na preko 75.000 fizičkih lica koji su izgubili posao ili čiji su prihodi smanjeni. Uzimajući u obzir već opsežnu upotrebu moratorijuma dostupnog mnogim kompanijama i fizičkim licima, dodatna vrijednost predloženog opšteg moratorijuma nije jasna.

Drugo, opšti moratorijum može nanijeti štetu finansijskoj stabilnosti jer može dovesti do: (i) raspodjele sredstava kompanijama koje prije krize nijesu bile ekonomski održive; (ii) stvaranja podsticaja za finansijski sposobne zajmoprimce da obustave plaćanje svojih obaveza; (iii) slabljenja stabilnosti finansijskog sektora odlaganjem plaćanja kamata i glavnice na postojeće kredite; i (iv) smanjenja spremnosti i sposobnosti finansijskog sektora da odobrava nove kredite čak i stabilnim kompanijama.

Nakon finansijske krize 2008. godine, Crna Gora je uložila ogromne napore u jačanju stabilnosti finansijskog sektora i smanjenju ranjivosti. Opšti moratorijum može potkopati ta postignuća ometajući kvalitet aktive i utičući na sigurnost i stabilnost banaka. Crnoj Gori je potreban stabilan finansijski sektor kao osnova za izgradnju oporavka nakon trenutne krize. Jedino stabilni bankarski sektor sa potrebnim kapitalom, likvidnošću i kvalitetom aktive može obezbijediti finansiranje koje će biti potrebno privatnom sektoru tokom oporavka od pandemije.

Treće, pod tekućim vanrednim okolnostima, privremene mjere za očuvanje ekonomske aktivnosti će možda biti potrebne, ali je presudno da su one dobro osmišljene kako bi se održala finansijska stabilnost. Najbolja međunarodna praksa ukazuje da mjere podrške a) treba da budu usmjerene na zajmoprimce na koje je COVID-19 direktno uticao kako bi se smanjila iskrivljenja; b) treba da budu privremene, s jasnim zahtjevima za izvještavanje banaka i pažljivo praćena od strane supervizora; i c) ne smiju da odstupaju od međunarodnih standarda za prudencijalni tretman problematične aktive. Svjetska banka je pripremila smjernice za finansijske nadležne organe o politikama i programima za podršku privatnom sektoru nakon krize.

Naš tim stoji u potpunosti na raspolaganju kako bi pružio smjernice i preporuke koje mogu doprinijeti osmišljavanju održivih i efikasnih politika i programa koji mogu podržati privatni sektor u Crnoj Gori.