MOMČILO ANTONIĆ: GAS-RES je pouzdan partner u snabdijevanju gasom

GAS-RES je jedini uvoznik gasa iz Rusije u Republici Srpskoj, a jedan od dva u BiH. Imajući u vidu da je praksa da Gazprom ima jednog partnera u svakoj državi, to je jedan od pokazatelj poštovanja koje ruski gigant iskazuje prema našim kompanijama. Drugi je ugovor po kojim se gas po povoljnim cijenama nabavlja za naše tržište

razgovarao MARKO ŠIKULJAK      foto Aleksandar ARSENOVIĆ

Nakon nekoliko mjeseci na čelu GAS-RES može reći da je ovladao materijom i onim što se pred njega stavlja kao zadatak. U tome ističe zahvalnost prema kolegama u ovoj kompaniji, za koje kaže da su vrhunski stručnjaci, ali i iskustvu koje je stekao u toku poslovne karijere. Kao svršeni student ekonomskog fakulteta, radio je u kompaniji koja se bavila upravljanjem otpadom. Na prvi pogled nema jasne veze, ali riječ je o djelatnosti koja je strogo propisana evropskim zakonima, koji su slični onima koji su doneseni da bi se regulisalo evropsko tržište gasa. Usavršavanje u toj oblasti, koje je stekao među prvim u BiH, značajno je pomoglo za razumjevanje odnosa među kompanijama koje učestvuju u lancu snabdijevanja gasom.

U 2022. GAS-RES je potrošačima u Republici Srpskoj isporučio oko 50 miliona m3 prirodnog gasa

Gas je jedna od najtraženijih roba na svijetu, kakvo je trenutno stanje u oblasti gasa na svjetskom nivou?
– Nije posebna novost da energetski sektor, a samim tim i gasni sektor kao njegov možda i najvažniji dio, u proteklom periodu na svjetskom nivou prolazi kroz velike izazove i promjene. Prije svega se to odnosi na djelimične ili potpune prekide u snabdijevanju prirodnim gasom preko glavnih evropskih gasovodnih trasa. Istovremeno su otvoreni neki novi gasovodni pravci, poput Turskog odnosno Balkanskog toka, a na evropskom tržištu gasa sve je prisutniji i utečnjeni prirodni gas (LNG). Sve ovo je izazvalo velike potrese u berzanskim cijenama prirodnog gasa koje su u proteklih godinu dana doživjele maksimum. Ključno pitanje koje se nalazi u agendi svih evropskih Vlada postalo je pitanje sigurnosti snabdijevanja energentima i njihove cjenovne stabilnosti. Ova neizvjesnost traje i dalje.

U kojoj mjeri se to stanje reflektuje na gasni sektor Republike Srpske?
– Promjene koje se dešavaju na evropskom i svjetskom energetskom i gasnom tržištu ne mogu da ne utiču na gasni sektor Republike Srpske. Taj uticaj se prije svega odražava u povećanju cijene energenata koje učestvuju u formiranju cijene prirodnog gasa. Ipak, zahvaljujući direktnom ugovoru o isporukama prirodnog gasa koje GAS-RES ima sa kompanijom Gazprom Export, a koji je potpisan zahvaljujući naporima rukovodstva Srpske, ovaj negativni uticaj svjetskih energetskih kretanja je dobrim dijelom amortizovan. Cijena prirodnog gasa koju plaćaju potrošači u RS preko ugovora sa GAS-RES odnosno Gazpromom, nekoliko puta je niža od cijene prirodnog gasa na evropskim berzama.

Postoje ograničenja u još uvijek nedovoljno razvijenoj gasnoj transportnoj i distributivnoj mreži RS, usljed čega je ukupni konzum prirodnog gasa u RS još srazmjerno nizak

U tom smislu, može se reći da kroz ovaj period svjetske energetske krize, bar što se tiče prirodnog gasa, RS prolazi prilično stabilno. Tome doprinosi i puštanje u rad novog gasovodnog pravca, koji prirodni gas transportuje direktno iz Rusije preko Crnog mora, Turske, Bugarske i Srbije do Republike Srpske.

Osnovna djelatnost GAS-RES je trgovina i snabdijevanje prirodnim gasom potrošača u Republici Srpskoj. Koliko je u prethodnoj godini poeredstvom vas uvezeno prirodnog gasa u RS i da li postoje problemi u snabdijevanju?
– Preduzeće GAS-RES od 2015. po osnovu direktnog ugovora sa Gazprom Export Sankt-Peterburg jedini je uvoznik prirodnog gasa u RS. Preko ovog direktnog ugovora i gasni sektor RS dobio je svojevrsnu legitimaciju na gasnoj mapi Evrope i veliku šansu za razvoj. GAS-RES u RS snabdijeva velike industrijske potrošače, potrošače komprimovanog prirodnog gasa i gradske gasne distributivne kompanije. Postoje ograničenja u još uvijek nedovoljno razvijenoj gasnoj transportnoj i distributivnoj mreži RS, usljed čega je ukupni konzum prirodnog gasa u RS još uvijek srazmjerno nizak. U protekloj godini GAS-RES je svojim potrošačima u RS isporučio oko 50 miliona m3 prirodnog gasa. Zahvaljujući više nego dobroj saradnji sa Gazprom Eksportom, nije bilo većih problema i prekida u snabdijevanju prirodnim gasom za sve vrijeme trajanja ugovora.

Preduzeće GAS-RES bavi se i razvojem gasnih projekata, koliko je izvjestan početak radova na izgradnja gasovoda od Bijeljine prema Novom Gradu i koja je procijenjena vrijednost projekta?
– U suštini, razvoj gasnih projekata i gasifikacija Republike Srpske je osnovna djelatnost kompanije GAS-RES. Kompaniju je osnovala Vlada RS 2012. godine, kao preduzeće zaduženo za realizaciju projekta izgradnje magistralnog gasovoda u sjevernom dijelu Republike Srpske od granice sa Srbijom kod Bijeljine do Banja Luke i Novog Grada. Ovaj projekat je prvobitno bio dio projekta Južni Tok koji je razvijala kompanija Gazprom. Osnovna ideja snabdijevanja Balkana prirodnim gasom direktnim gasovodom iz Rusije, nastavila je da se realizuje kroz projekte Turski odnosno Balkanski tok. GAS-RES je u tom smislu nastavio svoju saradnju sa Gazpromom i u protekloj godini delegacija Gazproma je posjetila Republiku Srpsku.

Izgradnja termoenergetskih objekata, konkretno gasnih termoelektrana-toplana jedan je od najvažnijih elemenata u projektu gasifikacije sjevernog dijela Republike Srpske

Tom prilikom su GAS-RES i Gazprom definisali osnovnu trasu gasovoda, potrošače duž trase i usaglasili ostale tehničke detalje novog magistralnog gasovoda. Prethodno urađene su i pripremne aktivnosti kao što je usvajanje Plana parcelacije gasovoda za dionice Bijeljina-Brčko i Brčko-Vukosavlje, a pokrenuta je i procedura za usvajanje međunarodnog ugovora o istočnoj gasnoj interkonekciji na nivou BiH. Vezano za ovaj projekat u stalnoj smo komunikaciji sa partnerima iz Gazproma i aktivnosti se i u ovoj godini nastavljaju. Iako će jasnu procjenu investicije dati Studija izvodljivosti, vrijednost projekta ovakvog obima (samog gasovoda) može se procijeniti na oko 250 miliona eura.

Sve glasnije su najave izgradnje gasovoda Istočno Sarajevo – Pale – Jahorina da li ste uključeni i u ovaj projekat?
– Nismo direktno uključeni u ovaj projekat, ali kao preduzeće Vlade RS zaduženo za gasifikaciju Republike Srpske podržavamo svaku inicijativu koja razvija gasni sektor i povećava potrošnju prirodnog gasa. Razvoj distributivnih gasovoda i gasifikacije gradova duž trase novog magistralnog gasovoda sastavni je dio projekta. Podržavamo razvojne projekte distributivnih gasnih preduzeća poput Sarajevogas i nadamo se da će se u svim lokalnim samoupravama Republike Srpske razvijati gasna distributivna mreža na sličan način. S tim u vezi, nastojimo da dobijemo što validnije podatke o potrošnji od jedinica lokalne samouprave i industrijskih potrošača. Donošenje investiciono održivih odluka, bazirano je prije svega na tačnosti i relevantnosti ulaznih podataka i zato se prema potencijalu za gasifikaciju određenih područja odnosimo s krajnjim oprezom i odgovornošću. Naši dosadašnji kontakti sa pojedinim kompanijama, većim industrijskim potrošačima, pokazuje nam da u Republici Srpskoj postoji značajno interesovanje za korištenje prirodnog gasa kao goriva.

U sklopu energetske tranzicije i smanjenja emisije štetnih gasova predviđena je izgradnja i dvije gasne elektrane u okolini Banja Luke i Prijedora. Da li je definisana snaga elektrana i o kakvim investicijama je riječ?
– Izgradnja termoenergetskih objekata, konkretno gasnih termoelektrana-toplana jedan je od najvažnijih elemenata u projektu gasifikacije sjevernog dijela Republike Srpske. Već od prvih dokumenata potpisanih sa kompanijom Gazprom, izgradnja termoelektrana-toplana ugrađena je u ukupni projekat zajedno sa izgradnjom magistralnog gasovoda. Prilikom prošlogodišnje posjete, predstavnici kompanije Gazprom obišli su više potencijalnih lokacija za izgradnju termoelektrana-toplana na području Banjaluke i Prijedora.

Cijena prirodnog gasa, koju plaćaju potrošači u RS preko ugovora sa GAS-RES odnosno Gazpromom, nekoliko je puta niža od cijene na evropskim berzama

Istovremeno su analizirane tehničke i infrastrukturne mogućnosti za izgradnju, a rezultati analize će dati i preciznije podatke o kapacitetu samih elektrana. Izgradnja ovih objekata ugrađena je i u energetske strateške dokumente Republike Srpske i osim ekonomskog, u kontekstu smanjenja emisije štetnih gasova, ima i veliki ekološki značaj.

Kada je riječ o diversifikaciji gasnog sektora, ima li Srpska alternativu za snabdijevanje i postoje li nove tačke za interkonekciju na prostoru Srpske?
– Pored postojećeg gasovodnog pravca i nova gasna interkonekcija u sjevernom dijelu RS je planirana iz pravca Srbije. S obzirom da je područje Srbije dovoljno diverzifikovano što se tiče gasovodnih pravaca, smatramo da je i RS na taj način dovoljno diverzifikovana kada je riječ o alternativnim mogućnostima snabdijevanja. U Srbiji, u suvlasništvu Gazproma se nalazi i skladište prirodnog gasa Banatski Dvor, sa kojeg je GAS-RES u okviru ugovora sa Gazprom Eksportom dobijao prirodni gas u periodu redovnih popravki gasovoda. To dovoljno govori o sigurnosti snabdijevanja prirodnim gasom iz pravca Srbije. Pitanje snabdijevanja iz ovog pravca, a po osnovu direktnih ugovora sa kompanijama iz Ruske Federacije treba posmatrati i u kontekstu energetske i gasne samostalnosti Republike Srpske.