NIKICA VRANJEŠ: Budućnost u znaku čiste energije

GAS-RES je jedini uvoznik gasa iz Ruske Federacije u Republici Srpskoj, a jedan od dva u BiH. Iako u zemlji koja nije značajan potrošač gasa u regionalnim okvirima, ova činjenica uz povoljne ugovore za nabavku prirodnog gasa od kompanije Gazprom Export, govori o poštovanju koje domaća kompanija ima od strane ruskog giganta. A poštovanje je jedna od garancija na kojoj se bazira planiranje velikih projekata koji će prirodni gas učiniti važnim pokretačem razvoja Srpske

razgovarao MARKO ŠIKULJAK      foto Aleksandar ARSENOVIĆ

Energetsko preduzeće GAS – RES sa aktivnostima u oblastu trgovine i snabdijevanja prirodnim gasom u globalnim okolnostima koje nisu najzahvalnije za ovaj posao uspješno ispunjava postavljene ciljeve svog poslovanja. Gasni sektor u domaćem grafikonu potrošnje energije ne zauzima veliki udio, ali planovi koje u stvarnost želi sprovesti GAS – RES će to promijeniti, što će biti osnov za novi pravac razvoja domaće privrede.
Nikica Vranješ, novi je vršilac dužnosti direktora Gas-RES, magistrirao je ekonomske nauku na Ekonomskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci, a radno iskustvo sticao je u Investiciono razvojnoj banci RS, gdje je više od pet godina obavljao funkciju izvršnog direktora i člana Uprave banke. Da bi, nakon 11 godina, prešao u Matični holding Elektroprivrede RS na mjesto savjetnika za ekonomska pitanja u kabinetu generalnog direktora. Spoj iskustva iz bankarskog i energetskog sektora dobra su polazna osnova za aktuelnu poziciju, a do tada stečene vještine i znanja su mu u mnogome pomogle da se relativno brzo adaptiram na menadžersku ulogu u gasnom sektoru.

Koliko je u prethodnoj godini putem Gas Resa uvezeno prirodnog gasa u RS i da li postoje problemi u snabdijevanju?
– U prethodnoj godini GAS-RES je po osnovu svog ugovora sa Gazprom Exportom uvezao preko 40 miliona kubnih metara prirodnog gasa, koji je potrošen kako u industrijskoj proizvodnji, tako i za snabdijevanje privrede i stanovništva u Republici Srpskoj. Nije bilo problema niti prekida u snabdijevanju a u toku godine, na uzvodnoj mreži, vršen je planirani redovni remont gasovoda. U tom periodu dobavljač Gazprom Export obezbijedio je zamjenske količine prirodnog gasa iz skladišta prirodnog gasa u Republici Srbiji, tako da potrošači u Republici Srpskoj koji se snabdijevaju od GAS-RES nisu imali prekid snabdijevanja.

Kakvo je trenutno stanje na svjetskom gasnom tržištu i kako se ono odražava na domaći gasni sektor?
– Može se reći da svjetsko energetsko, pa samim tim i gasno tržište, još nije stabilizovano, a novi konflikti na glavnim energetskim rutama u Ukrajini i Bliskom Istoku ne doprinose tržišnoj stabilizaciji. Ipak cijene prirodnog gasa na domaćem tržištu u prethodnoj godini nisu dramatično rasle, čemu su doprinijeli i povoljni ugovorni uslovi korištenja naftne formule koju GAS-RES ima sa svojim dobavljačem. Na evropskim gasnim berzama, sa druge strane, situacija sa cijenama je bila mnogo nestabilnija, i dolazilo je do drastičnih povećanja i sniženja cijena prirodnog gasa, a sve u skladu sa trenutnim političkim i ekonomskim dešavanjima. Težnja je GAS-RESA da svojim kupcima u Republici Srpskoj stvori što stabilnije i predvidljivije ekonomske uslove, koji neće zavisiti od naglih promjena cijena na berzama.

Imajući u vidu da je praksa da Gasprom ima jednog partnera u jednoj državi, to je jedan od pokazatelj poštovanja koje ruski gigant iskazuje prema našim kompanijama

Kakvo je trenutno stanje u vezi da istočnom interkonekcijom koju traži Republika Srpska, kakvi su izgledi da se dobiju potrebne dozvole?
– Procedura usvajanja međunarodnih sporazuma, samim tim i sporazuma o istočnoj gasnoj interkonekcije u nadležnosti je državnih organa Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. Sporazum koji bi omogućio pokretanje realizacije projekta već se nalazi u proceduri koju pokreću Vlada Republike Srpske i Savjet ministara BIH, ali očigledno da zbog odsustva političke volje subjekata iz Federacije BIH, trenutno nije moguće usvajanje ovog sporazuma. Vjerujemo da će u obostranom interesu svi razvojni projekti biti deblokirani u narednom periodu.

Kako ocjenjujete energetske planove koji dolaze sa nivoa BiH, kojim se predviđa izgradnja još tri interkonekcije, ali se ne predviđa ta sa istoka?
– Nijedna strana u BiH ne treba da blokira razvojne projekte druge strane i jedna interkonekcija ne isključuje drugu, odnosno svaka nova interkonekcija poboljšava sigurnost snabdijevanja prirodnim gasom i Republike Srpske i Federacije BiH. Takođe, svaka nova interkonekcija povoljno utiče na cijenu prirodnog gasa i otvara mogućnost angažovanja domaće operative u izgradnji pomenutih gasovoda. Na kraju će subjekti iz Federacije BiH morati uvažiti razvojne planove Republike Srpske u gasnom sektoru.

U kojoj mjeri sve ovo utiče na realizaciju projekta čiji ste vi nosilac, a to je izgradnja gasovoda od Bijeljine do Novog Grada?
– Blokada izgradnje istočne gasne interkonekcije na BiH nivou svakako negativno utiče na realizaciju projekta, jer dovodi do usporavanja i drugih razvojnih projekata koji su uslovljeni gasifikacijom. I pored toga, u GAS-RESU se radi na dodatnim analizama tržišta, provjeri tehničkih mogućnosti i pripremi ulaznih podataka za glavne projekte gasovoda. Istovremeno, u saradnji sa našim partnerima iz Republike Srbije, pokušavamo što detaljnije utvrditi interkonektivnu tačku i tehničke karakteristike priključka gasovoda u Republici Srbiji. Takođe, intenzivno radimo na promociji prirodnog gasa kao energenta budućnosti te osnovnog energenta industrijskog razvoja.

Možete li reći nešto o detaljima ovog projekta, koliko bilo izgrađeno nove mreže, koliko bi dobili novih potrošača, kako bi se to odrazilo na ukupnu društvenu i ekonomsku sliku?
– Projekat predviđa izgradnju magistralnog gasovoda od granice sa Republikom Srbijom kod Bijeljine, preko Brčkog, Doboja, Banjaluke, Prijedora do Novog Grada u dužini od preko 300 kilometara. Ovaj gasovod omogućio bi gasifikaciju čitavog sjevernog dijela Republike Srpske, a ostavio bi mogućnost izgradnje kraka gasovoda i prema Federaciji BiH kod Doboja. U prvoj fazi važno je doći do najvećih potrošača, planiranih termoelektrana-toplana na prirodni gas, gradskih toplana, većih industrijskih i gradskih centra, a u drugoj fazi kapilarno širiti sekundarnu gasnu mrežu u ostala naselja duž trase gasovoda. Izgradnja gasovoda poseban značaj ima u eri dekarbonizacije. Prirodni gas predstavlja idealan energent koji može poslužiti kao zamjenski za energente koji se odlikuju većom emisijom CO2 poput uglja i mazuta, a ekonomski je povoljniji od klasičnih obnovljivih izvora energije. U konačnici, gasifikacija bi mogla dati novi zamah razvoju industrije u sjevernom dijelu Republike Srpske, koji dosad nije bio gasifikovan.

Procedura usvajanja međunarodnih sporazuma kakav je onaj o istočnoj gasnoj interkonekciji trpi zbog odsustva političke volje subjekata iz FBiH

Prirodni gas, iako pripada fosilnim gorivima, u odnosu na druga fosilna goriva može se nazvati čistim energentom. Prilikom sagorijevanja, prirodni gas oslobađa oko 40 odsto manje CO2 u odnosu na mazut, i preko 50 odsto manje CO2 u odnosu na ugalj. Zbog svojih ekoloških prednosti, dostupnosti i prihvatljive cijene prirodni gas se često naziva glavnim tranzicionim energentom procesa dekarbonizacije. Privreda Republike Srpske mora uhvatiti korak sa ovim procesima i obezbijediti na vrijeme sigurno i ekonomski prihvatljivo snabdijevanje prirodnim gasom. Preduzeće Vlade Republike Srpske, GAS-RES d.o.o. Banja Luka zaduženo je za provođenje aktivnosti i realizaciju projekta istočne gasne interkonekcije, izgradnju magistralnog gasovoda u sjevernom dijelu Republike Srpske i gasifikaciju gradova i naselja duž trase novog gasovoda. Ovo je složen projekat koji podrazumijeva izgradnju termoenergetskih objekata na prirodni gas i uključivanje partnerskih kompanija iz Republike Srbije i Ruske Federacije. Kao glavni uvoznik prirodnog gasa u Republici Srpskoj, GAS-RES se pokazao kao siguran i povoljan snabdjevač prirodnim gasom privrede i stanovništva, ali i kao pouzdan partner kompanije Gazprom iz Ruske Federacije. GAS-RES sa ovom ruskom kompanijom već deset godina realizuje ugovor o direktnim isporukama prirodnog gasa i istovremeno radi na razvojnim projektima.

U sklopu energetske tranzicije i smanjenja emisije štetnih gasova predviđena je izgradnja i dvije gasne elektrane u okolini Banjaluke i Prijedora. Da li je definisana snaga elektrana i o kakvim investicijama je riječ?
– Izgradnja novih gasnih kogeneracijskih termoelektrana-toplana u Banjaluci i Prijedoru definisana je prostornim i strateškim energetskim dokumentima Republike Srpske i BiH. Njihov kapacitet usko je povezan sa izgradnjom magistralnog gasovoda, tj. ova dva projekta treba posmatrati kao jedan. Kapacitet samih termoelektrana-toplana ključni je input za investiciju samog gasovoda. Ove činjenice su svjesni i partneri GAS-RES iz Ruske Federacije i Republike Srbije i svi zajedno tražimo najbolji ekonomski model, koji bi omogućio održivu potražnju energenta i ekonomsku isplativost projekta. Nema sumnje da će ovaj model biti spreman za usvajanje, čim dođe do potpisivanja sporazuma o istočnoj interkonekciji na BiH nivou.