Nebojša Lukić: Dan planete zemlje mora postati naša svakodnevica

Danas je više nego ikada jasno da su zdravlje ljudi i planete međusobno povezani, kao i koliko je značajno očuvati zdrave ekološke sisteme i zdravu životnu sredinu. Praćenje, uticaj, prevencija klimatskih promjena, smanjenje zagađenja životne sredine, zaštita ugroženih vrsta, širenja ekološke svijesti, ekološko vaspitanje i obrazovanje, zadaci su koji se nameću kao svakodnevna potreba čovječanstva

Dan planete Zemlje ovog 22. aprila obilježen je po 51. put pod sloganom “Obnovimo našu Planetu”. Namjera je i ovaj put bila prikazati realnost i prisutnost klimatskih promjena, te motivisati na veće zalaganje i promjene koje će doprinijeti napretku svih. Najvažnije je da dan planete Zemlje postane dio našeg svakodnevnog života, smatraju u Fondu za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske. U ovom trenutku oni predvode realizaciju brojnih projekata koji su usmjereni na sprovođenje ekoloških i energetskih politika RS, koje predstavljaju naš udio u borbi za očuvanje planete.

– U ovoj godini Fond staviti akcenat na provođenje međunarodnih projekata, prvenstveno projekat „Povećanje investicija u zgrade sa niskim emisijama ugljenika u BiH“ iz sredstava Zelenog klimatskog fonda. U okviru Fonda formirana je jedinica za implementaciju projekata koja će provoditi projekat, što podrazumijeva izbor javnih zgrada koje će biti modernizovane putem implementacije mjera za energetsku efikasnost, izrada tenderske dokumentacije i sprovođenje postupka javnih nabavki. U saradnji sa UNDP-om planirano trajanje projekta je od 2018. do 2026. godine, i u tom periodu će biti pružena tehnička asistencija zainteresovanim stranama javnog i privatnog sektora na opštinskom, kantonalnom i entitetskom nivou, kako bi se pomoglo u rješavanju nefinansijskih prepreka, kao i za stvaranje povoljnih politika, propisa i kapaciteta za provođenje Nacionalnog investicijskog okvira za javne zgrade sa niskim karbonom. Takođe se očekuje olakšavanje implementacije Nacionalnog investicionog okvira za javne zgrade niske emisije ugljenika, uključujući i potrebnu investicionu podršku za poboljšanje profila rizika i povrata rizika i približavanje budućih projekata niske emisije ugljenika – kaže Nebojša Lukić, rukovodilac implementacione jedinice Fonda za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost RS.

Ulaganje u energetsku efikasnost daje proporcionalno najveće rezultate u smanjenju zagađenja, i zbog toga je aspekt povećanja efikasnosti u prvom planu u Srpskoj

Zeleni klimatski fond (Green Climate Fund – GCF) je formiran u okviru Konvencije za promjenu klime Ujedinjenih nacija kao finansijski mehanizam za pomoć zemljama u razvoju za sprovođenje mjera adaptacije i ublažavanja posljedica uticaja klimatskih promjena. Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske je autorizovano tijelo koje predstavlja BiH pri Zelenom klimatskom fondu. Zeleni klimatski fond je 2017. godine odobrio projekat pod nazivom “Povećanje investicija u zgrade sa niskom emisijom ugljenika u BiH”, koji podrazumijeva povlačenje 17,346 miliona USD grant sredstava. Stvaranjem uslova za implementaciju projekta tokom 2021. godine, omogućiće se ranije korištenje odobrenih grant sredstva čime će se povećati broj saniranih javnih objekata u Republici Srpskoj.

– Osim ovoga, Vlada RS preko resornog ministarstva za, a u saradnji sa Fondom, planira projekat kojim će se implementirati mjere energetske efikasnosti na preko 20 javnih objekata u Republici Srpskoj. Banka će učestvovati sa dijelom finansijskih sredstava koja će biti namijenjena za građevinske radove i nadzor. Radi se o dugoročnom finansiranju koji bi, prvenstveno u objektima iz oblasti prosvjete i zdravstva, obuhvatio provođenje sljedećih energetski efikasnih mjera: izolacija zidova i krova, zamjena stolarije i bravarije, zamjena krovnog pokrivača, intervencije na sistemu grijanja i rasvjete i sl, a EBRD planira, između ostalog, da obezbijedi tehničku pomoć za pripremu projekta.

Projekat „Energetska efikasnost u Republici Srpskoj“ je još jedan koji se sprovodi, a kreditiran je iz sredstava Svjetske banke. Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS realizovalo je prvu fazu projekta, koji se finansira kroz kreditno zaduženje RS prema Svjetskoj banci – Međunarodnoj asocijaciji za razvoj (IDA) u iznosu od 12.800.000 USD, što je 40 odsto ukupnog iznosa kredita za BiH od 32.000.000 dolara.

U toku realizacije projekta u periodu od 2015. do 2019. izvršena je rekonstrukcija 32 javna objekta, ukupne grejne površine 89.058 metara kvadratnih, od čega, u sektoru zdravstva osam objekata, u sektoru prosvjete 21 objekat i tri ostala. Energetske uštede u prosjeku iznose 60 odsto, a bazirane su na razlici u potrebnoj energiji objekta prije i poslije realizacije mjera energetske efikasnosti u skladu sa detaljnim energetskim pregledom. Ostvarena dugoročna uštede energije i energenata, dugoročno smanjenje emisije CO2, povećanje zadovoljstva krajnjih korisnika, broj zgrada koje su sertifikovane u skladu sa EU regulativom, broj opštinskih energetskih menadžera koji su prošli obuku za rad, broj direktnih korisnika…

– S obzirom na ostvarene rezultate, predloženo je da se nastavi sa sličnim aktivnostima kroz dodatno finansiranje iz sredstava zajma Svjetske banke u iznosu od 10.910.796 eura, što je 40 odsto ukupnog iznosa kredita za BiH, a koji iznosi 27.276.989 eura. Sporazum o zajmu je potpisan u januaru 2019. godine, a Narodna skupština Republike Srpske je u maju iste godine donijela Odluku o prihvatanju zaduženja RS prema Svjetskoj banci – Međunarodnoj banci za obnovu i razvoj (IBRD) za finansiranje ovog projekta. Planirano je da se iz dodatnih sredstava izvrši rekonstrukcija još 30 do 40 javnih objekata u periodu od 2020. do 2024. godine. Projekat je postao operativan u martu 2020. kada je i počela realizacija. Zbog dugog trajanja postupka ratifikacije i pandemije korona virusa, koja iziskuje dodatne zaštitne mjere u toku izvođenja građevinskih radova, realizacija projekta se odvija sporije nego što je bilo planirano. U 2020. godini započeti su građevinski radovi na 22 objekta, a do sada su završena četiri.

Od prošle godine, Fond je počeo da sam implementira međunarodna donatorska sredstva, čime se nametnuo kao kredibilan

Pored međunarodnih projekata u kojima je učestvovao, Fond je takođe u proteklom periodu realizovao i samostalne projekte u oblasti energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije. Jedan od osnovnih ciljeva Fonda je provođenje energetske politike Republike Srpske koja je definisana strateškim dokumentima, a koji je usvojen od strane Upravnog odbora Fonda i Vlade RS. U proteklim godinama, realizovane su aktivnosti koje su bile predmet odluka Vlade RS i opštih akata Fonda, radi ulaganja u programe, projekte i druge aktivnosti u oblast energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije.

– Sprovedeno je ukupno 124 projekta, u okviru kojih su primjenjene različite mjere koje doprinose povećanju energetske efikasnosti. Neke od njih su ugradnja energetski efikasne toplotne izolacije, ugradnja PVC stolarije, postavljanje solarnih elektrana u urbanim sredinama, uređenje sistema grijanja iz obnovljivih izvora energije, uvođenje savremene metode grijanja i hlađenja proizvodnih i poslovnih prostorija, uvođenje led rasvjete… Pored navedenih mjera, sufinansirani su i projekti koji uključuju promotivne i edukativne aktivnosti, kao što su izrada elaborata energetske efikasnosti, organizacija stručno-naučnih simpozijuma, ekološko-energetske edukacije. Postignuti su značajni efekti u smislu uštede energije i smanjenja emisija gasova sa efektom staklene bašte, kao i promocija energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije.

OČUVANJE ŽIVOTNE SREDINE JE STVAR PRESTIŽA

Kao glavni cilj UN su odredile zadržavanje povećanja globalne prosječne temperature znatno ispod dva stepena po Celzijusu u odnosu na predindustrijski period, što je veliki broj naučnika odredio kao granicu koju ne bi trebalo preći. Sve države potpisnice dužne su da predstave svoje petogodišnje nacionalne planove za emisije gasova staklene bašte. Svaka država samostalno kreira politike u skladu sa mogućnostima, a takođe postoji i obaveza redovnog podnošenja izvještaja kako bi se pratili rezultati. Ideja je da borba protiv klimatskih promjena postane i pitanje prestiža i ponosa, što bi podstaklo države na dalju saradnju kako bi ostvarile što bolje rezultate.