BORISLAV RADIĆ: Notari su garant pravne sigurnosti
Jedan od glavnih zadataka Notarske komore u budućnosti jeste da omogućimo svim korisnicima notarskih usluga da na jednom mjestu obave pravni posao, bez obzira da li se radi o ugovoru o prodaji, poklonu, bračnom ugovoru, testamentu, da osnuju privredno društvo i slično, odnosno da sve radnje završe u notarskoj kancelariji bez potrebe da odlaze u Poresku upravu, opštinu po izvode iz matičnih knjiga…
piše: Dr Borislav RADIĆ, predsjednik Notarske komore Republike Srpske
Notarijat u Republici Srpskoj je uveden prije svega zbog povećanje pravne sigurnosti u prometu nepokretnosti što je i danas osnovna nadležnost i uloga notara. Notari kao nezavisni i nepristrasni nosioci javnih ovlaštenja dužni su da vode računa o interesima i pravima obje ugovorne strane i da sve ugovorne strane budu zaštićene.
Značajna uloga notara ogleda se i u sferi sprečavanja pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti jer su notari novim Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, koji je donesen početkom 2024. godine, definisani kao obveznici i dobili su značajnu ulogu u prevenciji i sprečavanju pranja novca kao i u prepoznavanju sumnjivih transakcija i prijavljivanja nadležnim organima.
Notarska služba se i dalje mora razvijati u skladu sa promjenama u pravnom sistemu, razvojem tehnologija i sa očekivanjima građana i poslovnih subjekata koji koriste usluge notara
Nadležnosti notara od početka rada notara pa do danas su u većoj mjeri iste. Jedna od osnovnih nadležnosti jeste notarska obrada isprava za pravne poslove čiji je predmet prenos ili sticanje vlasništva ili drugih stvarnih prava na nepokretnostima, zatim pravne poslove o regulisanju imovinskih odnosa između bračnih supružnika, kao i između lica koja žive u vanbračnoj životnoj zajednici, raspolaganja imovinom maloljetnih i poslovno nesposobnih lica, pravne poslove kojima se obećava neko činjenje kao poklon, s tim što se nedostatak notarske forme u ovom slučaju nadomješta izvršenjem obećanog činjenja, osnivačka akta privrednih društava na način propisan zakonom kojim se uređuju osnivanje i organizacija privrednih društava, a stranke imaju pravo da zahtijevaju notarsku obradu isprava i za druge pravne poslove. Notari takođe vrše potvrđivanje akata privrednih društava i drugih činjenica o čemu vode zapisnike, mogu sačiniti i druge potvrde npr. potvrdu o životu nekog lica, zatim vrše ovjere potpisa i prepisa odnosno ovjere fotokopija. U odnosu na početak rada notara neke nadležnosti su smanjene u dijelu koji se odnosi na privredna društva i poslove koje kod notara zaključuje Republike Srpska i jedinice lokalne samouprave, a od nadležnosti koje su vremenom notarima dodijeljene je vođenje ostavinskih postupaka.
Notarska služba se i dalje mora razvijati u skladu sa promjenama u pravnom sistemu, razvojem tehnologija i u skladu sa očekivanjima građana i poslovnih subjekata koji koriste usluge notara. Ovu 2024. godinu obilježila je elektronizacija notarske službe. Za Notarsku komoru i mene kao predsjednika ovo je bio veliki zadatak, ali smo uspješno, uz podršku Ministarstva pravde Republike Srpske, ostvarili povezivanje notarskih kancelarija sa evidencijama Poreske uprave Republike Srpske putem koje su notari u mogućnosti da izvrše elektronski uvid u stanje poreskih obaveza za porez na nepokretnosti koja se prometuje, zatim povezivanje sa evidencijama prebivališta i boravišta Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske, i na kraju omogućen je elektronski uvid notarima u Centralnu bazu drugog primjerka matičnih knjiga rođenih, umrlih, vjenčanih i državljana na osnovu sporazuma koji je potpisan sa Ministarstvom uprave i lokalne samouprave Republike Srpske u skladu sa Odlukom Vlade Republike Srpske.
Naravno, ovaj projekat se nastavlja i dalje. Već smo uputili inicijativu Ministarstvu pravde Republike Srpske za izmjene i dopune Zakona o registraciji poslovnih subjekata u Republici Srpskoj na način da se omogući notarima povezivanje sa Registrima poslovnih subjekata Okružnih privrednih sudova na koji način bi postupak kod notara bio brži i efikasniji za privredna društva. Konačan cilj nam je povezivanje sa Republičkom upravom za geodetske i imovinsko-pravne poslove Republike Srpske odnosno sa podacima Katastra i Gruntovnice, za početak barem u dijelu u kojem su evidentirane nepokretnosti koje su izložene. Kako bi se u potpunosti ispunila svrha uvođenja notarske službe potrebno je da se ovo povezivanje što prije izvrši kako bi pravna sigurnost bila neupitna jer bi notari bili u mogućnosti da u momentu prometovanja nepokretnosti ili promjena kod privrednih društava izvrše uvid u javne evidencije, da provjere stanje u datom trenutku i u konačnici bi mogli zabilježiti da je u njihovoj kancelariji izvršen prenos vlasništva odnosno prava sa jednog lice na drugo i slično.
Veoma smo ponosni sa registrima koje je Notarska komora uspostavila. Prvi registar koji je uspostavljen još 2015. godine je Upisnik o sačinjenim, pohranjenim i proglašenim notarskim testamentima. Danas se u taj Upisnik unose i podaci o testamentima koji su sačinjeni ili deponovani u osnovnim sudovima u Republici Srpskoj i koje su sačinili advokati. U Upisnik testamenata trenutno je upisano 14.184 podataka o sačinjenim testamentima. Prilikom vođenja ostavinskih postupaka notari dostavljaju Notarskoj komori upite da li je lice iza kojeg se vodi ostavinski postupak sačinio testament. Drago nam je da su i sudovi počeli da traže podatke iz Upisnika testamenata Notarske komore jer je intencija zakonodavca, a i Notarske komore, pri uvođenju ovog registra bila da se ispoštuje posljednja volja ostavioca i ako nasljednici nisu upoznati sa tom činjenicom o postojanju testamenta.
Već smo uputili inicijativu Ministarstvu pravde Republike Srpske za izmjene i dopune Zakona o registraciji poslovnih subjekata u Republici Srpskoj na način da se omogući notarima povezivanje sa Registrima poslovnih subjekata Okružnih privrednih sudova
Donošenjem novog Porodičnog zakona Notarskoj komori su date nove nadležnosti u vidu vođenja Centralnog registra bračnih ugovora i Registra anticipiranih izjava. Notar koji sačini bračni ugovor dužan je da ga evidentira u ovaj Registar, a bračni ugovor je ugovor kojim budući bračni supružnici (lica koja su namjeru za zaključenje braka prijavila nadležnom organu) i bračni supružnici mogu urediti svoje imovinsko-pravne odnose na postojećoj ili budućoj imovini. Trenutno je u Registru upisano 342 bračna ugovora.
U narednom periodu Imamo u planu da uspostavimo i Registar sačinjenih i opozvanih punomoći kako bi i u tom dijelu omogućili veću pravnu sigurnost i spriječili zloupotrebe punomoći koje su opozvane od strane vlastodavca jer trenutno u Republici Srpskoj ne postoji javna evidencija u kojoj bi se evidentirala činjenica da je data punomoć opozvana. Teret jeste na licu odnosno punomoćniku koje iskoristi punomoć za koju zna da je opozvana, ali kako bismo spriječili eventualne sporove i štetu koja se može nanijeti trećim licima nastojaćemo da i ovu ideju što prije realizujemo.
Jedan od glavnih zadataka Notarske komore u budućnosti jeste da omogućimo svim korisnicima notarskih usluga da na jednom mjestu obave pravni posao, bez obzira da li se radi o ugovoru o prodaji, poklonu, bračnom ugovoru, testamentu, da osnuju privredno društvo i slično, odnosno da sve radnje završe u notarskoj kancelariji bez potrebe da odlaze u Poresku upravu, Opštinu po izvode iz matičnih knjiga, u Centre javne bezbjednosti za potvrde o prebivalištu, u Okružne privredne sudove ili Katastar. Cilj nam je da sve prethodne radnje u pribavljanju dokumentacije izvrši notar elektronskim putem i u konačnici da notar na isti način izvrši i upis u javne evidencije. Smatramo da u tom pravcu treba da ide notarska služba, da se održi latinski tip notarijata koji je doveo do smanjenja sporova i sive ekonomije, smanjenja rada nadripisara, čime je povećan priliv PDV i drugih poreskih davanja u budžet.
Nadamo se da ćemo uz podršku Ministarstva pravde, Vlade Republike Srpske i drugih institucija ovaj zadatak izvršiti u što kraćem roku, kako bismo građanima i poslovnim subjektima obezbijedili pravnu sigurnost i efikasnu uslugu kao što je to u zemljama u okruženju.
