Može li Evropa da napravi svoj Amazon?

Predsjednik Francuske, Emanuel Makron (Emmanuel Macron)  izložio je prošle nedjelje ambiciozan plan da Evropa do 2030. godine stvori deset tehnoloških divova, vrijednih 100 milijardi eura.

To je, odmah po objavi, komentarisano kao njegov „pokušaj da se evropske firme izbore sa američkim, koje dominiraju u tom sektoru“, ali se moglo čuti i da Evropa još uvjek nije spremna za to.

U tehnološkom segmentu, zaista, nema vodećih evropskih brenova, dominatnih ni na Starom kontinentu, a tek ne širom svijeta. Iako se u Evropi stalno priča o inovacijama, realnost je da su američke i kineske kompanije te koje su osvojile svijet inovativnosti, dok se Evropa ne nalazi ni blizu njih. Sam pogled na listu najvećih tehnoloških kompanija koju objavljuje Statista pokazuje da evropske firme nisu ni blizu vrha. Tek na sedmom mjestu najvećih za 2020. godinu našao se SAP. Njemačka multinacionalka posvećena dizajnu IT proizvoda za upravljanje preduzećima, čija se vrijednost procenjuje na 58.000 miliona dolara. Na dnu liste su Instragram, Accenture (sa sjedištem u Irskoj), Intel, Adobe, Samsung (sa sjedištem u Južnoj Koreji) i Salesforce.

Upravo zbog ovog poretka najvećih svjetskih tehnoloških kompanija, Makronova ideja se dovodi u pitanje. Jedni govore da evropski tehnološki ekosistem nije motivisan na isti način kako je to američki ili kineski. Drugi kažu da, možda, u ovim državama ima više talenta, ili se ulaže više kapitala…

Stručnjaci ukazuju  da je vjerovatno u pitanju spremnost za ulaganja u oglašavanje. Recimo, Amazon je, tokom prošle godine, uložio oko 22 milijarde dolara na troškove oglašavanja, što je ovu firmu postavilo na prvo mjesto liste oglašivača u svijetu. Zapravo, procjenjuje se da je skoro dva odsto svjetskih ulaganja u oglašavanje širom svijeta koncentrisano oko kompanije koju je osnovao Džef Bezos (Jeff Bezos).

Međutim, izvjesno je da oglašavanje ne može biti jedini razlog koji opravdava trenutni sastav evropskog tržišta, već i drugi parametri poput ulaganja u tehnologiju i inovacije. Vodeće tehnološke kompanije, osim u oglašavanje, veći dio svog bruto domaćeg proizvoda ulažu u sektor informacionih i komunikacionih tehnologija. Ovaj segment čini oko 3,3 odsto američkog bruto domaćeg proizvoda, u Kini je 2,16 odsto, a u Evropi 1,6 odsto. U istraživanja i razvoj danas najviše procenata svog BDP ulaže Južna Koreja (4,8 odsto), SAD (2,8 odsto), Kina i Evropa (po 2,1 odsto).

Svakako ne treba zaboraviti da su, istorijski gledano, SAD zauzele snažnu poziciju u ovoj industriji stvaranjem kompanija poput IBM, HP, Intel ili Motorole, a koje su stvorene uglavnom razvojem vojne industrije. Tome valja dodati i američki investicioni mentalitet, ali i ogroman broj talenata koji proizvodi jedinstveni univerzitetski sistem u svijetu. Nije, naime, beznačajna činjenica da je od deset najboljih fakulteta na svijetu, čak osam njih u SAD. Evropa još uvjek nema tu tradiciju, ni u promovisanju inovacija, ali ni u prenošenju znanja ove vrste između obrazovnog sistema i kompanija.

Pored toga, podrška potrošačkom mentalitetu i podsticanje potrošnje koju već dugo gaji FED, utiče da se stvaraju novi i novi igrači na tehnološkom tržištu, poput Netflixa.

Evropa, osim farmaceutske industrije, još nije u većoj mjeri proizvela robu ili usluge koje dovode do masovne potrošnje. To je, još uvjek, rezervisano za Amerikance. Ipak, nagli bum u segmentu društvenih mreža, gdje postoji velika potražnja potrošača i niske prepreke za ulazak na tržište, a koji su zabilježili TikTok ili Clubhouse, dokazuje da postoje šanse da i evropske firme i investitore naprave nešto slično.

Kritizeri Makronove ideje kažu i da Evropa nema prostor za inovacije i razvoj kompanija kakva je, recimo, Silicijumska dolina. Ali, iako nema nešto tako veliko, poznato i moćno, Evropa, odnosno države poput Britanije, Francuske, Njemačke, Švedske, Finske i Danske uspjele su da iz nekih prostora iznjedre kompanije kakav je Zalando, Spotify ili Trivago.

Procjene su, ipak, da je Makron predstavljajući svoju ideju, imao na umu trend koji već neko vrijme postoji u tehnološkom svijetu u Americi. Veliki tehnološki centri, poput San Franciska postaju preskupi, pa se ove firme premještaju na nove lokacije, što zbog boljih cijena kuća, to i zbog kvalitetnijih poreskih podsticaja. HP je, recimo, objavio da se seli u Hjuston. Austin će biti novo sejdište kompanije Oracle, mjesto gde će i Apple locirati novi tehnološki makro kompleks.

Države koje takođe privlače važne tehnološke kompanije su Izrael, Indija, Brazil ili Singapur. U tom smislu, šansu imaju i dijelovi Evrope. Prema rang listi najboljih regiona za investiranje su se godinu dana prije izbijanja pandemije korona virusa, našli Katalonija, Madrid, Lombardija, Istanbul i Lisabon, piše portal Biznis.rs.

Ključ je, ipak, prema mišljenju svih, obrazovanje. Ukoliko Evropa bude, poput Amerike ili Južne Koreje prilagodila svoje univerzitete promociji inovacija, moguće je da postigne i uspjeh koji će biti oličen u nekom novom, evropskom i potpuno drugačijem Amazonu ili Microsoftu.