MAKSIM SKOKO: Sistematičnim rješenjima sačuvaćemo elektro giganta

Brojke koje govore o tome koliko novca se uplati na ime koncesija u budžet lokalne zajednice, čime se omogućava njeno funkcionisanje, koliko Hercegovaca zarađuje za život u RiTE Gacko, te koliko ova termoelektrana procentualno čini udjela u proizvodnji struje u Republici Srpskoj, daju jasnu sliku o tome koliki je strateški značaj ovog preduzeća

razgovarao MARKO ŠIKULJAK      foto Ag

Rudnik i termoelektrana Gacko u prošloj godini obilježili su dvije značajne godišnjice, budući da se navršilo sedamdeset godina od početka eksploatacije uglja i četrdeset godina od početka proizvodnje električne energije u Gacku. Rudarski hljeb je u narodnoj izreci sa sedam kora, a metafora o teškoćama rada prenosi se i na proizvodnju struje. Potreba za novom rudarskom mehanizacijom i investicijama je značajna, nadovezuju se problemi sa iskopom uglja, radnom snagom… U datim okolnostima novi direktor Maksim Skoko je viđen kao stručan čovjek od koga se očekuje da rješava probleme. Već godinu dana je čelni čovjek RiTE Gacko, magistar je elektrotehnike, a u biografiji mu stoji da je bio tehnički direktor u RiTE Gacko, te izvršni direktor za tehnička pitanja u Elektroprivredi Republike Srpske.
– Pomenuti termini za mene svakako nisu prva asocijacija kad treba da predstavim biografiju, već prije svega riječi kao što su sin, brat, suprug, otac, prijatelj, pa možda tek onda magistar, radnik ili direktor. Ponosan sam na svoj privatni život, ali i na višegodišnji odgovoran i savjestan rad u elektroenergetskom sektoru Republike Srpske, bez obzira sa koje pozicije sam bio u prilici da dam maksimalan doprinos napretku Preduzeća u kojem sam bio zaposlen u datom trenutku.

Godinu dana ste na mjestu VD direktora RiTE Gacko, kako ocjenjujete protekli period u smislu upravljanja preduzećem?
– Težak, izazovan, komplikovan! Kada sam došao na mjesto v.d. direktora kao da sam kročio u minsko polje. Veoma teško stanje u mnogim segmentima Preduzeća. Potopljen rudnik, loš kvalitet uglja, primarna drobilica uglja u zoni klizišta, prekomjerna emisija čvrstih čestica – prašine iz dimnjaka termoelektrane, dotrajala i nedovoljno dobro servisirana mehanizacija, nepovoljna struktura zaposlenih, prvostepena presuda na 15 miliona maraka u korist Boksita iz Milića… U pojedinim momentima zaista sam mislio da našem, gatačkom, gigantu nema spasa. Ipak, znajući značaj Rudnika i termoelektrane za privredu Republiku Srpske, opcija odustajanja nije postojala. Okupio sam saradnike, direktore radnih jedinica i druge rukovodioce, zahvalio se onim što su bili umorni ili iz drugih razloga nisu bili spremni da se suoče sa problemima i da se u punom kapacitetu posvete njihovom rješavanju. Ostali su u timu oni koji su bili spremni na rad 24/7, oni koji su imali potrebna znanja, ali i želju da zajedno uspijemo. Definisali smo ključne probleme i poredali prioritetne za rješavanje.

ERS je za potrebe RiTE Gacko ugovorila sistem za prečišćavanje uglja koji kad bude stavljen u funkciju treba da omogući sagorijevanje uglja boljeg kvaliteta, a što sa sobom nosi niz benefita, termoelektrana nastavlja da radi sa visokom raspoloživosti

Međutim, nagomilani problemi nisu trpili odlaganje rješenja i nisu mogli biti rješavani jedan po jedan, već smo se uhvatili u koštac sa istovremenim rješavanjem više njih. Red, rad, posvećenost, ali i zavidna znanja cijelog tima počela su da daju rezultate. Danas, nakon godinu dana, Gacko ima čistiji vazduh, voda iz rudnika je ispumpana, ERS je za potrebe RiTE Gacko ugovorila sistem za prečišćavanje uglja koji kad bude stavljen u funkciju treba da omogući sagorijevanje uglja boljeg kvaliteta, a što sa sobom nosi niz benefita. Termoelektrana nastavlja da radi sa visokom raspoloživosti, kroz proces takozvanih stimulativnih otpremnina i zapošljavanje proizvodnih radnika popravili smo strukturu zaposlenih, drugostepeni sud je višestruko smanjio presudu sa Boksitom, odnosno na 2,5 miliona plus pripadajuće kamate, i na tu presudu smo pokrenuli reviziju. Na kraju, moram istaći, da su sve vrijeme zaposlenima redovno isplaćivane plate.

Kakvi su finansijski rezultati u 2023. godini?
– Preduzeće je ostvarilo dobit od oko 600.000 KM. Smatram da se u datim okolnostima radi o potpuno zadovoljavajućem rezultatu.

RITE Gacko je u januaru premašilo plan proizvodnje. Može li se na osnovu toga davi procjena rezultata u 2024.?
– Nezahvalno je suviše lako davati procjene za poslovanje tekuće godine, pogotovo znajući da rezultat zavisi od brojnih faktora. Ipak, ako se po jutru dan poznaje, obzirom na rezultat iz januara i rad termoelektrane bez i jednog minuta zastoja i u januaru i februaru, nadamo se manje izazovnoj poslovnoj godini od prethodne. Menadžment i većina zaposlenih i dalje ulažu maksimalne napore, tako da je realno očekivati da uspjeh neće izostati.

Mnogo se govorilo o kvalitetu uglja i problema sa otkrivkom. Da li je i u kojoj mjeri ugrožena proizvodnja i kako se ogledaju problemi koji nastaju?
– Nažalost, često se čuju komentari nedobronamjernih, ali i lica koja nemaju ni minimum kompetencija. I pored toga što se nalazimo u dijelu ležišta u kome je ugalj veoma lošeg kvaliteta, proizvodnja nije upitna niti je rad Preduzeća ugrožen. Termoelektrana i nakon četrdeset godina eksploatacije radi više od godišnje projektovanog broja sati. Treba znati i da su rudnici i termoelektrane tehnološki najsloženiji i najzahtjevniji sistemi u Republici Srpskoj i kao takvi imaju svoje planske zastoje radi remonta, održavanja ili njege postrojenja, a takođe planiraju se i zastoji zbog kvarova na opremi koja je uglavnom u eksploataciji više od 40 godina.

Najavljeno je instaliranje jedinstvene opreme za prečišćavanje uglja. Možete li opisati kako izgleda taj projekat, te šta je sve potrebno da se realizuje?
– Elektroprivreda Republike Srpske je za potrebe RiTE Gacko ugovorila sistem za prečišćavanje uglja. Radi se o izuzetno zahtjevnom projektu za čiju potpuno implementaciju je potrebno više od dvije godine. Dio najsofisticiranije opreme se proizvodi u Njemačkoj i Italiji, dok se ostatak proizvodi kod nas ili u zemljama iz okruženja. U najkraćem, sistem pomoću „X-Ray“ zraka omogućava prepoznavanje i separaciju jalovine i uglja, odnosno sagorijevanje prečišćenog uglja u kotlu termoelektrane. RiTE Gacko će nakon što sistem bude stavljen u funkciju, u narednih deset godina, iz povećanja proizvodnje isti otplaćivati.

Ako se po jutru dan poznaje, obzirom na rezultat iz januara i rad termoelektrane bez i jednog minuta zastoja i u januaru i februaru, trebamo da se nadamo manje izazovnoj poslovnoj godini od prethodne

Da bi se produžio projektovani životni vijek termoelektrane, potrebna je ekološko-tehnološka modernizacija elektrane. O čemu je sve riječ?
– Projekat za prečišćavanje uglja jeste jedan od projekata koji će kroz sagorijevanje kvalitetnijeg uglja omogućiti povećanje proizvodnje, ali i smanjiti emisiju zagađujućih materija iz dimnjaka termoelektrane. Potpuna ekološko-tehnološka revitalizacija podrazumijeva zanavljanje rudarske mehanizacije, zamjenu, odnosno rekonstrukciju vitalnih postrojenja termoelektrane, kao i realizaciju ekoloških projekata definisanih ekološkim dozvolama i „NERP“-om.

Istakli ste da su vam neophodna proizvodna radna snaga, odnosno rukovaoci mašina, električari, vozači… Koliko je ozbiljan ovaj problem i na koji način ga planirate rješavati?
– Nije samo RiTE Gacko suočena sa ovim problemom. Nema brzog rješenja, već se ovaj problem mora rješavati postepeno i sistematičnim pristupom. Opredijelili smo se da djelujemo u više pravaca. U prethodnoj godini su kroz proces stimulativnih otpremnina RiTE Gacko napustili manje produktivni radnici, među kojima je veliki broj invalida i radnika koji su na višegodišnjem bolovanju, a potom su radni odnos zasnovali isključivo proizvodni, mlađi radnici. Ovaj proces promjene strukture zaposlenih planiramo nastaviti i tokom 2024. godine. Na prijedlog Uprave Preduzeća u gatačkom Srednjoškolskom centru nakon dvadesetak godina upisano je odjeljenje električara. Ovo je istovremeno i društveno odgovoran pristup prema lokalnoj zajednici. Znači, školuje se kadar koji nam je potreban, a istovremeno omogućavamo zapošljavanje mladih odmah po završetku srednje škole. Takođe, planiramo veću pažnju da posvetimo dodatnoj obuci već zaposlenih, kao i reorganizaciji radnih mjesta.

Kakav je značaj RiTE Gacko u regionalnom okviru kao jedan od najvećih poslodavaca i kao društveno odgovorno preduzeće, a kakav za energetski sistem RS?
– RiTE Gacko je preduzeće koje svaki mjesec redovno uplaćuje na račun opštine blizu pola miliona KM po osnovu koncesione naknade. To je na lokalnom nivou veliki iznos i obezbjeđuje sigurne plate velikom broju Gačana i uopšte mogućnost da opština funkcioniše. Oko deset hiljada stanovnika Hercegovine neposredno ili posredno „jede hljeb“ zahvaljujući radu RiTE Gacko. Na ovaj način RiTE Gacko je faktor stabilnosti ne samo Gacka, već i Hercegovine. Proizvodimo skoro trećinu električne energije kojom se snabdijevaju potrošači u Republici Srpskoj, dakle ne samo domaćinstva, već i privredni subjekti. Sve ovo, i još mnogo toga što ovdje nije pomenuto, su činjenice koje same za sebe govore koliko je preduzeće RiTE Gacko bitno i za zajednicu i za cijeli elektroenergetski sistem Republike.

U SKUPŠTINSKIM KLUPAMA
Kakva iskustva nosite kao narodni poslanik, koliko vam ta pozicija daje prostora da utičete na kretanja u elektro sektoru, a koliko generalno u društvu?
– Biti narodni poslanik je velika odgovornost. Birani ste od naroda i za narod radite. To je veoma zahtjevno, traži puno posvećenosti i truda. Međutim, već sam u drugom poslaničkom mandatu i „uhvatio“ sam ritam sjednica Narodne skupštine i zastupanja interesa cjelokupnog društva. Elektro sektor zavisi od mnogo faktora, a kao narodni poslanik sam u poziciji da ukažem na manjkavosti, ali i da predložim poboljšanja upravo na mjestima na kojima se donose odluke i na taj način utičem na kreiranje rješenja, a što je u suštini i najbitnije.

SPOR SAMOUPRAVNIH UGOVORA
U poslednje vrijeme za RiTE Gacko kao izazov se nametnulo pokazivanje namjere da se pokrene spor od strane hrvatske Elektroprivrede, zbog neispunjenih investicionih obaveza od prije 40 godina. Hrvatska elektroprivreda” od RiTE Gacko traži 100 miliona eura i kamate na ime obeštećenja po osnovu ulaganja u izgradnju termoelektrane, jer smatraju da imaju određena prava, uključujući potraživanja na ime obeštećenja. Prema nekim tumačenjima, spor koji se stavlja pred TE Gacko nije identičan onome samoupravnom ugovoru koji je imao TE Ugljevik sa slovenačkom elektroprivredom, i koji se završio u korist Slovenije.
– To je aktivnost koja je po našim saznanjima trenutno usmjerena prema institucijama BiH i tu se svaki moj komentar, u ovom momentu, završava – ističe Skoko.