Da li Srbija uz pomoć Kine može postati kičma jugoistočne Evrope

Za “Novi put svile” Kina je spremila 900 milijardi eura, za evropske zemlje taj fond iznosi 100 milijardi, dok je Srbiji do sada već opredijeljeno oko 1,5 milijardi

Tradicionalno dobre odnose sa Kinom Srbija pokušava maksimalno da iskoristi zbog čega ima lidersku poziciju u regionu u zajedničkim projektima sa Kinom, što se vidjelo i na Petom samitu “Kina plus 16 zemalja centralne i istočne Evrope” u Rigi 5. i 6. novembra. Tada je Srbija potpisala ugovore vrijedne 734 miliona eura, što nije uspjela nijedna druga zemlja. Tako se samit pretvprio u Kina+1+15, jer je posebna pozicija pripala Srbiji koja se još ranije izborila za privlačenje kineskih investicija, naročito na Trećem samitu Kine i zemalja centralno-istočne Evrope održanom u Beogradu 2014. Prvi takav skup održan je u Varšavi 2012, drugi 2013. u Bukureštu, a četvrti 2015. u kineskom gradu Sudžou.

Kina je “Jedan pojas – jedan put”, odnosno svoj “novi put svile” promovisala 2013. godine, kada je predsjednik Si Đinping ambiciozno saopštio da je za taj plan spremno 900 milijardi eura za projekte u više od 60 zemalja u narednih 35 godina. Za evropske zemlje pominje se fond od 100 milijardi eura, a Srbiji je do sada opredijeljeno oko 1,5 milijardi eura. Projekat podrazumijeva finansiranje izgradnje željezničkih pruga, auto-puteva, naftovoda, gasovoda, internetskih mreža, pomorske i druge infrastrukture, kako bi se napravio kopneno-morski put za transport robe od Kine do Evrope i Afrike. Saobraćajni koridor prolazio bi kroz područje od 340.000 kvadratnih kilometara na kome živi 32 miliona ljudi.

Kina, kao druga najveća ekonomska sila, trenutno je najveći investitor u svijetu i njene godišnje investicije su oko 90 milijardi dolara

Za Srbiju je važno, ukazuju analitičari, da Kina ni na koji način ne uslovljava projekte u kojima učestvuje, a partnere svakako ne bira iz ljubavi već traži zajednički interes. Kini zajednički projekti sa evropskim zemljama pomažu u rješavanju nekih od problema sa prekomjernim kapacitetima u pojedinim industrijama pa otvaraju izvozna tržišta. Kina, kao druga najveća ekonomska sila, trenutno je najveći investitor u svijetu i njene godišnje investicije su oko 90 milijardi dolara.

Srbija se tako našla na važnoj mapi koju je Kina iscrtala za širenja svoje ekonomije na dva kontinenta, a kao kandidat za ulazak u Evropsku uniju prinuđena je da se ubrzano razvija i dostiže evropske standarde. Srbija i Kina uspostavile su diplomatske odnose 1955. godine, imaju sporazum o strateškom partnerstvu, kojoj je Kina najvažniji spoljnotrgovinski partner u Aziji. Sve su to aduti zbog kojih kineski zvaničnici smatraju da bi Srbija mogla da bude njihov oslonac u realizaciji velikih infrastrukturnih i energetskih projekata u centralno-istočnoj Evropi. Pojedini analitičari tvrde da je to za Srbiju prevelik zalogaj jer je siromašna zemlja sa velikim unutrašnjim i regionalnim problemima i da je moguće da će Kina, ako Srbija ne bude ubrzano rješavala te probleme, potražiti novu “tačku oslonca” u ovom dijelu Evrope.

Pouzdan investitor

Kina se kao ozbiljan investitor u Srbiji do sada dokazala u izgradnji beogradskog Pupinovog mosta na Dunavu, koji povezuje Zemun i Borču, koji je kreditirala sa 170 miliona eura, učestvuje u izgradnji elektrane Kostolac B, gdje je investicija oko milijardu eura, kao i dijelova auto-puta na Koridoru 11, od Beograda ka južnom Jadranu. Kineske tehnološke kompanije Huavej i Lenovo odavno su prisutne na tržištu Srbije, a u Bariču kineska kompanija “Mei Ta” gradi fabriku za izradu automobilskih dijelova i motora.

Veliki zajednički projekat koji predstoji, u saradnji sa Mađarskom, jeste izgradnja železničke pruge između Beograda i Budimpešte jer je namera da se uspostavi jedinstven železničko-transportni carinski sistem kojim bi roba iz Kine bila transportovana od luke Pirej do centralne Evrope. Kina je namjeru da gradi tu “kopneno-morsku ekspres liniju” potvrdila kada je u aprila prošle godine od grčke vlade kupila većinsko vlasništvo u lici Pirej za 368,5 miliona eura. Do 2018. trebalo bi da se izgradi ova pruga za brzinu do 200 kilometara na sat, čime bi se skratilo putovanje na manje od tri sata. Ukupna dužina pruge je 350 kilometara, a kroz Srbiji ide 180 kilometara pruge. Sada, teretni voz od Beograda do Subotice putuje sedam sati, a 40 miliona tona robe godišnje se preveze tom prugom.

Za Srbiju je važno što je potpisala i sporazum o bezviznom režimu sa Kinom za putovanja do 30 dana. Niko ne očekuje da će veliki broj od 1,3 milijarde Kineza odmah od 1. januara pohrliti u Srbiju, ali svakako će ih biti više nego do sada. Srbija nema more poput Hrvatske, gdje godišnje boravi oko 111.000 Kineza, dok ih je u Srbiji manje od 15.000, ali ima banje, pa će kineskim investitorima biti ponuđeno strateško partnerstvo ili većinsko vlasništvo u banjama. Uvođenje direktnog leta od Beograda do Pekinga već je u poodmakloj fazi.

Poslovi Kine u regionu

Šta su druge zemlje ponudile Kini u Rigi, kakve projekte i ugovore? Hrvatska je potpisala Memorandum o razumijevanju o saradnji na području luka i lučkih industrijskih parkova. što je dobar okvir za moguća ulaganja Kine u infrastrukturu i u trgovinu. I Hrvatska je u pripremi direktnog leta do Pekinga, koji se smatra ekonomskim projektom.

U Crnoj Gori je Kina zainteresovana za preuzimanje poslova u brzorastućem sektoru turizma, a do sada je ulagala u infrastrukturne projekte; izgradili su 10 kilometara pruge od Bara ka Srbiji, a kompanija “Čajan pasifik konstrakšn grup” potpisala je ugovor za izgradnju autoputa između Crne Gore i Albanije.

Kinesko prisustvo u BiH vidljivo je u dvije termoelektrane, jedna u Stanarima a druga u Tuzli. Prednost BiH u privlačenju kineskih investicija je u višku električne energije

Kinesko prisustvo u Bosni i Hercegovini vidljivo je u dvije termoelektrane, jednu u Republici Srpskoj, a drugu u Tuzli. Prednosti BiH u privlačenju kineskih investicija jesu u višku električne energije, pa su očekivanja da će ih najviše biti u tom sektoru.

Kina želi i luke na Dunavu

Iz kineskih kompanija kažu da su zainteresovani da imaju luku na Dunavu, i to upravo na njegovom toku kroz Srbiju. Te luke mogle bi da budu bescarinske zone i tranzitna mjesta za kinesku robu, koja bi riječnim putem stizala na tržišta u Evropi. Dunav, najduža rijeka u EU i druga u Evropi, jeste riječni koridor koji preko Crnog mora i kanala Rajna-Majna vodi do Sjevernog i Baltičkog mora. Basen Dunava pokriva područja 10 zemalja. Pominje se da bi prva kineska luka na Dunavu bila upravo u blizini Pupinovog mosta (Beograd), ne zbog toga što ga je gradila kineska kompanije, već zbog dobre pozicije.

Prva kineska banka u Beogradu

Kineska državna banka (Bank of China), koja posluje u više od 40 zemalja, priprema se za otvaranje sjedišta u Beogradu. Trebalo bi da do kraja godine bude završena ta procedura kako bi banka počela da posluje početkom 2017. Od decembra 2014. u Mađarskoj je sjedište za centralno-istočnu Evropu te pete najveće banke u svijetu i najstarije banke u Kini, sa tradicijom dužom od jednog vijeka. Očekuje se da će prva kineska banka u Srbiji finansirati kineske i srpske kompanije koje će zajednički nastupati na trećim tržištima i podržavati kineske investicije; nema najava da li je u planu poslovanje sa stanovništvom.

(Marica Vuković /Ekspres)