Atina: Tajanstvena Kula vjetrova
Prva meteorološka stranica na svijetu – Holorogion Andronika Kirskog poznatiji kao „Kula vjetrova“ po mišljenju turističkih stručnjaka nalazi se u top ponudi za novembar.
Ova antička sahat-kula od čuvenog bijelog mermera sa obližnje planine Penteli, nedavno je otvorena za javnost poslije gotovo 200 godina rada Atinskog arheološkog društva na njenoj kompletnoj konzervaciji i restauraciji. Dio Rimske agore, koji se danas nalazi u starom jezgru grada između boemske Plake i Monastirakija, Kula vjetrova jedan je od najfascinantnijih antičkih spomenika u Atini, jer je zapravo kombinacija sunčanog sata, klepsidre – vodenog sata, vjetrokaza, a po mnogima i planetarijuma, čiji je mehanizam pratio kretanje Sunca, Mjeseca i pet sa Zemlje vidljivih planeta.
Pretpostavlja se da je podignuta u drugoj polovini 1. vijeka prije Hrista. U antičkim spisima prvi put se pominje 37. godine prije Hrista u djelima rimskog naučnika Marka Terencija Varona, a detaljno je opisana u čuvenom traktatu „Deset knjiga o arhitekturi“ koji je Marku Vitruviju, rimskom piscu, arhitekti i vojnom inženjeru Julija Cezara i Oktavijana Avgusta donio „titulu“ prvog teoretičara arhitekture u istoriji.
„Neki smatraju da postoje samo četiri vjetra… Ali su oni koji su to detaljnije ispitali rekli su da ih ima osam. Prije svih, Adronik iz Kira, koji je, da bi to i pokazao, u Atini sagradio jednu mermernu oktogonalnu kulu i na svakoj strani osmougla urezao reljefe od kojih svaki predstavlja po jedan vjetar, tako da svaki reljef bude okrenut ka onoj tački odakle taj vjetar duva. A na vrh te kule postavio je mermernu kupu i na njoj bronzanog Tritona kako u desnoj ruci drži prut. A to je tako bilo izvedeno da ga vjetar, kako duva, okreće pa se on zaustavlja uvijek licem okrenut ka tom vjetru i upravlja prut iznad predstave vjetra koji duva, pa ga tako i pokazuje“, navodi Viruvije pišući o arhitektama koje su istraživale uticaj vjetra na urbanizam.
Ovo arhitektonsko i naučno čudo starogrčkog astronoma Andronika iz Kira, mješavina je dorskog i korintskog stila, visoko je 12,3 metra, a dužina oktogonalnih spojnih zidova kule iznosi 3.2 metra. Ima tri nivoa, a na frizu na vrhu kule u plitkom reljefu prikazano je osam grčkih bogova vjetra: Borej, Kekija, Eur, Apeliot, Not, Liva, Zefir i Skiron. Ispod njih su bili sunčani satovi, a unutra klepsidra koju je pokretala voda sa Akropolja. Pretpostavlja se da je još u rimsko vrijeme ostala bez Tritona i hidrauličnog mehanizma.
U doba ranog hrišćanstva Kula vjetrova korišćena je kao krstionica, a tokom srednjeg vijeka bio je glas da je bila Sokratova tamnica, dok je turski putopisac Evlija Čelebija tvrdio da je njoj sahranjen kralj Filip Makedonski. Jedno vrijeme tu je bila tekija mevlevija – sufitskog derviškog reda, čiji je osnivač persijski pesnik i filozof Mevlana DŽalaludin Rumi. Poslije oslobođenja Atine od Turaka, Kula vjetrova postala je briga arheologa, a po uzorima na nju kasnije su sagrađene: Opservatorija u Oksfordu, kule u Livornu i Sevastopolju, mauzolej jednog od osnivača Grčke nacionalne biblioteke Panagija Valijanosa na londonskom groblju Zapadni Norvud. (J.T)
