Rizici privatizacije najveće naftne kompanije na svijetu

Najavljeni izlazak na berzu saudijske naftne kompanije Saudi Aramco mogao bi postaviti rekord u prikupljenom novcu, ali i pored toga da ne ispuni ciljeve prestolonasljednika Saudijske Arabije Mohameda bin Salmana u čijim planovima za reformu konzervativne kraljevine privatizacija naftnog giganta ima ključno mjesto, pišu svjetski mediji, ističući da izlazak na tržište najprofitabilnije kompanije na svijetu prate rizici.

Inicijalna javna ponuda saudijskog državnog naftnog proizvođača pružiće priliku investitorima da posjeduju dio najprofitabilnije kompanije na svijetu, a mogla bi i oboriti rekord, ističe CNN.

Poslije odobrenja državnih regulatora za prodaju akcija Saudi Aramca na berzi u Rijadu, rukovodioci kompanije su najavili da će krenuti da privlače investitore i da će kasnije ovog mjeseca iznijeti finansijske detalje kompanije.

Aramco ima monopol u Saudijskoj Arabiji, najvećem svjetskom izvozniku nafte, ali je njegov izlazak na berzu nekoliko puta odlagan, ukazuje američka televizija, dodajući da je saudijska vlada prošle godine razmatrala prodaju pet odsto akcija na berzama u Londonu, Njujorku i Rijadu, što je moglo donijeti do 100 milijardi dolara.

Taj projekat je, objašnjava CNN, odložen zbog zabrinutosti u vezi s pravnim komplikacijama u SAD kao i sumnji u vrijednost od dvije milijarde dolara koliko želi bin Salman. Planovi su ipak oživljeni pošto je Aramco imao uspješnu međunarodnu prodaju obveznica u aprilu ove godine. Na kraju je odlučeno da Aramco zasad bude samo na berzi u Rijadu.

Mada princ Salman traži vrijednost Aramca od 2.000 milijardi dolara, analitičari, kako navodi CNN, ocjenjuju da neće preći 1.500 milijarde dolara. Prodajom jednog procenta kompanije bi se prikupilo oko 15 milijardi dolara, dok bi s dva odsto mogao da se prevaziđe rekord u inicijalnoj javnoj ponudi koji je postavljen 2014. izlaskom na berzu kineske kompanije za internet trgovinu Alibabe.

Naftni kolos

Saudi Aramco bi izlaskom na berzu mogao dodati još jedan superlativ na svoj spisak – najvrijednija kompanija s akcijama na berzi, ukazuje agencija Rojters (Reuters).

Aramco je najveći svjetski proizvođač nafte koji pokriva 10 odsto svjetskog snabdjevanja. Rojters navodi da je ta kompanija prošle godine proizvodila 10,3 miliona barela nafte dnevno uz najniže troškove proizvodnje od 2,8 dolara po barelu. Takođe proizvodi 1,1 miliona barela prirodnog tečnog gasa i 0,8 milijardi kubnih metara gasa dnevno.

Saudijski naftni gigant je takođe najprofitabilnija kompanija na svijetu – prošle godine je imala profit od 111 milijardi dolara što je za trećinu više od velikih naftnih kompanija Exxon Mobil, Royal Dutch/Shell, Chevron i Total.

U prvoj polovini ove godine Aramco je uslijed slabijih cijena nafte imao pad profita od 12 odsto na 46,9 milijardi dolari, ali je i time nadmašen Apple – najprofitabilnija kompanija s akcijama na berzi – koji je imao profit od 31,5 milijardi dolara.

Saudijska kompanija ima preteču u Arabia American Oil Company koja je nastala kada je Standard Oil porodice Rockefeller našao naftu u Saudijskoj Arabiji 30-ih godina prošlog vijeka. Saudijska vlada je 1980. kupila sve akcije i postala vlasnik 100 odsto kompanije koja je poslije osam godina nazvana Saudi Aramco (Saudi Arabian Oil Company).

Aramco je 2017. imao 260,2 milijarde barela ekvivalenata nafte, što je više kombinovanih rezervi Exona, Shella, BP-a, Chevrona i Totala. Ipak, princ Mohamed je 2016. najavio planove za prodaju dijela Aramka, navodeći da zemlja mora okončati svoju “zavisnost od nafte” da ne bi više bila izložena nestabilnim cijenama energenata.

Kome idu pare od krunskog dragulja?

Bankari navode da u Saudijskoj Arabiji postoji entuzijazam za akcije Aramca i da će domaći investitori dati većinu ponuda, pri čemu se očekuje da lokalne banke daju velike zajmove Saudijcima kako bi mogli kupiti dionice, piše The Financial Times.

Bogate trgovinske porodice, od kojih su mnoge zahvaćene akcijom protiv korupcije koju je 2017. godine pokrenuo de fakcto vladar zemlje princ Mohamed, pod pritiskom su da investiraju u kompaniju da obezbijede uspjeh prodaje akcija, ukazuje londonski list.

Strani investitori su, međutim, skeptičniji oko očekivane vrijednosti Aramka, ističe Financial Times. Otežavajuće okolnosti su pitanja upravljanja i miješanje u korporativnu strategiju kompanije, poput kupovine saudijske petrohemijske kompanije Sabico od suverenog fonda te zemlje koji ima velike finansijske obaveze u nizu megaprojekata u kraljevini.

Očekuje se da će trgovanje akcijama Aramka početi u decembru, ali je uprkos formalnoj najavi, piše  Financial Times pozivajući se na dvije osobe upoznate s procesom, moguće novo odlaganje u zavisnosti od reakcije investitora. Prošlog mjeseca je već odložen izlazak na berzu poslije napada na postrojenja Aramca za koje je optužen Iran.

Izlazak na berzu saudijske energetske kompanije je od središnjeg značaja za planove princa Mohameda za reformu privrede Saudijske Arabije zavisne od nafte i biće ključan korak u njegovom agresivnom programu preoblikovanja konzervativne kraljevine, ističe Financial Times.

Većina prihoda od prodaje akcija krunskog dragulja vjerovatno neće otići za operacije Saudi Aramca, već u saudijski državni investicioni fond koji prerasta u glavno sredstvo princa Mohameda u okretanju privrede zemlje od njene zavisnosti od nafte, navodi The New York Times.

Public Investement Fund ulaže novac u obnovljivu energiju i ogromne građevinske projekte s ciljem da se stvore radna mjesta za Saudijce. Među takvim projektima je, ukazuje njujorški list, futuristički grad Neom na sjeverozapadu zemlje za koji će biti potrebno 500 milijardi dolara iz fonda saudijskog suverena i od drugih investitora.

Predsjednik Aramca Jasir Al-Rumajan je rekao da najava inicijalne javne ponude kompanije predstavlja “važan napredak” u realizaciji “plana kraljevine za održivu ekonomsku diverzifikaciju i rast”.

The New York Times ocjenjuje da nije teško vidjeti zašto princ Mohamed traži brže rezultate koji bi bili podstaknuti prodajom akcija Aramca, pošto saudijska privreda tek treba da osjeti rezultate njegovih planova, dok je nezaposlenost među saudijskim državljanima na 12,7 odsto.

Rizici “istorijskog“ koraka

Analitičari ocjenjuju da investiranje u Saudi Aramco nosi rizike i da nisu samo cijene nafte to što otežava kompaniji da dođe do vrijednosti od 2.000 milijardi dolara, ukazuje BBC.

“Politički i strateški rizici su veći za svaku kompaniju koja radi u tom regionu, ne samo za onu koja je produžena ruka saudijske države. Aramco takođe ima ograničenu kontrolu nad politikom proizvodnje, što je ključni dio saudijskog upravljanja OPEK-om”, rekao je Chris Beauchamp, analitičar tržišta iz kompanije IG grup (IG Group).

Na te rizike su ukazali septembarski napadi dronovima na postrojenja Aramca, ističe BBC. S druge strane, direktor Aramca Amin Naser, koji je za planove kompanije rekao da su “istorijski”, medijima je kazao da je ta firma i dalje najpouzdanija nafta kompanija u svijetu i da ne očekuje da će napadi dronovima uticati na njeno poslovanje ili finansije.

BBC ukazuje i na ocjene da situaciju Saudi Aramca komplikuje i ubistvo saudijskog novinara Džamala Kašogija u Turskoj prošle godine, pošto će se na sve u Saudijskoj Arabiji gledati kroz prizmu njenog odnosa prema ljudskim pravima.

Na nepovoljne okolnosti po Aramco ukazuje i britanski The Guardian koji navodi da je ta kompanija ubjedljivo najveći svjetski zagađivač i da se nalazi na vrhu spiska 20 kompanija koje su najviše odgovorne za većinu emisija ugljenih gasova od 1965. godine

Aramco je odgovaran za skoro pet odsto ukupnih globalnih emisija štetnih gasova u posljednjih pola vijeka, ističe list, dodajući da je ta kompanija nedavno potrošila 18 milijardi dolara za ogromno proširivanje proizvodnje na svoja dva naftna polja.

U jednom trenutku svijet će preći na električne automobile, a vjetroparkovi na morima bi, kako ukazuje The Guardian , navodno mogli dati više električne energije nego što je svijetu potrebno.

Pored toga, kronizam autokratske države i ratovi u regionu u koje je umiješana Saudijska Arabija mogli bi dovesti do toga da investiranje u Aramco bude neuspjeh, zaključuje Gardijan.