HET: Novi horizont uspjeha

Energetski gigant istočne Hercegovine započeo je prikupljanje beskamatnih novčanih sredstava procesom emisije obveznica, kako bi zaokružio stabilnu finansijsku konstrukciju izgradnje sistema Gornji horizonti. Ovaj ogromni projekat daće nove energetske objekte, pove]ati proizvodnju u postojećim i smanjiti gubitke vode, koja se na tom kraškom prostoru pretvara u megavate

piše MARKO ŠIKULJAK      foto Aleksandar ARSENOVIĆ

Na području Hercegovine radi se na elektroenergetskim projektima koji su vrijedni skoro dvije milijarde maraka. Veliki broj njih odnosi se na iskorištavanje hidropotencijala poznato pod imenom projekta – Gornji horizonti. Jedan od nosilaca ovog ogromnog posla su i Hidroelektrane na Trebišnjici, koje su bile u centru pažnje zbog emisije obveznica i dokapitalizacije, čiji je cilj prikupljanje sredstava za nastavak projekta.
– Mješoviti Holding “ERS”-MP i Hidroelektrane na Trebišnjici su ispoštovali sve zakonske procedure vezano za donošenje Odluke o povećanju osnovnog kapitala i Odluke o drugoj emisiji redovnih akcija javnom ponudom, započinje Gordan Mišeljić, direktor HET.

– Konkretno, postupak dokapitalizacije predstavlja beskamatni priliv novčanih sredstava preko koje ćemo zaokružiti stabilnu finansijsku konstrukciju izgradnje sistema Gornji horizonti. Uplatom finansijskih sredstava – okončanjem druge redovne emisije akcija Preduzeća, dobićemo neophodni kapital koji će biti uložen u nastavak izgradnje sistema Gornji horizonti čime će se obezbijediti dodatna proizvodnja od 280 GWh, odnosno 159,16 GWh na pragu brane HE Dabar i dodatnih 120,84 GWh nizvodnih efekata u sistemu. Nakon što se završi postupak dokapitalizacije, pristupićemo našim ugovorenim obavezama po osnovu IPC ugovora za izvođene radova na izgradnji preostalih objekata u sklopu izgradnje HE Dabar, što podrazumijeva mašinsku zgradu, cjevovod pod pritiskom, branu i dalekovod. Od momenta početka završnih radova na sistemu Gornjih horizonata, za četiri godine biće okončani radovi i sistem će biti pušten na mrežu. Gradi se na principu “ključ u ruke” sa kineskom kompanijom China Gezhouba Group – kaže Mišeljić.

Sredstva prikupljena emisijom akcija će se koristiti za povećanje uloga Emitenta u Privrednom društvu „Hidroelektrane Dabar“ doo Trebinje, radi pribavljanja sredstava za finansiranje izgradnje infrastrukturnog projekta za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora.

Izgradnjom objekata u sistemu Gornji horizonti sa pratećom infrastrukturom i opremom, dobijamo zaokružen sistem hidrocentrala koji će istu vodu koristiti za proizvodnju čak 7 puta

Postojeći akcionari – vlasnici redovnih akcija, dakle svi akcionari uključujući i male akcionare, koji su registrovani u Centralnom registru hartija od vrijednosti na dan presjeka, imaju pravo preče kupovine akcija druge emisije srazmjerno njihovom procentualnom učešću u akcijskom kapitalu Emitenta.
– HET je zaključno sa 31. decembrom prošle godine uložio 146,54 miliona maraka u izgradnju HE Dabar. Od osnivanja HE Dabar pa do danas, realizovani su svi pripremni radovi (istražni radovi, izrada glavnog projekta, izgradnja pristupnih puteva, vodovoda za snabdijevanje gradilišta i gradilišnih naselja, dalekovodi 20 kV sa pripadajućim trafostanicama). Ukupna procijenjena investiciona vrijednost svih objekata HE Dabar, prema Studiji ekonomske isplativosti iz juna 2020. godine, iznosi nešto više od 661 miliona maraka, za koje je zaključen IPS Ugovor (ključ u ruke) sa izvođačem radova China Gezhouba Group. Do sada je utrošeno oko 146 miliona maraka u projekat izgradnje za: pripremne radove, eksproprijaciju, izgradnju dovodnog tunela sa ulaznom građevinom i pristupnim tunelima, kao i nadzor nad izgradnjom tunela. Izvršeno je probijanje dovodnog tunela nizvodno, od ulazne građevine do vodostana u dužini od 11,1 kilometara, a ostalo je još kilometar do završetka. Iskop tunela je pratila ugradnja i primarne podgrade, u toku je sekundarna obloga debljine 30 centimetara i do sada je izvedeno oko 650 metara, te je time završeno oko 58 odsto ukupnih planiranih radova na izgradnji istog. Istovremeno se izvode radovi na ulaznoj građevini, izvedeni su krilni i bočni zidovi i u nastavku radova se izvodi ploča za hidraulično oblikovanje.

Prema strategiji razvoja energetike Republike Srpske do 2035. godine, tri najveća investiciona ulaganja Društva odnose se na dovršetak izgradnje „Gornjih Horizonata“ i tri hidrocentrale uzvodno od Bilećkog jezera. Najvažnija, i ona čija gradnja je najviše odmakla je HE Dabar. Njena instalisana snaga je 159,15 MW, a predviđena godišnja proizvodnja 272 GWh.
– HE „Dabar“ pripada hidroenergetskom sistemu na Trebišnjici i predstavlja najvažniju hidroelektranu u sistemu Gornji horizonti. HE „Dabar“ predstavlja tipično derivaciono hidroenergetsko postrojenje čije dispoziciono rješenje podrazumijeva geografsku razuđenost objekata, a obuhvata branu „Pošćenje“, akumulaciju „Nevesinje“, dovodni tunel sa ulaznom građevinom, vodostan, cjevovod pod pritiskom, mašinsku zgradu sa pratećim objektima, zaštitne nasipe „Grebak“ i „Vranjača“.
Objekti koji su locirani nizvodno od HE „Dabar“, a neophodni su za njen rad, koji podrazumijevaju nesmetani transport vode od HE „Dabar“ do akumulacije „Bileća“, uz minimalne gubitke vode u sistemu, obuhvataju kanale kroz Dabarsko polje i Fatničko polje, tunel od Dabarskog polja do Fatničkog polja i tunel od Fatničkog polja do akumulacije „Bileća“.
Nizvodna granica projekta HE „Dabar“ je kraj tunela od Dabarskog do Fatničkog polja, koji je ukupne dužine 3,2 kilometra, probijen 1985. godine. Za potrebe rada buduće HE „Dabar“ potrebno je izvršiti njegovo proširenje i betoniranje obloge. Kanal kroz Fatničko polje je završen, a izgradnja tunela od Fatničkog polja do akumulacije „Bileća“, ukupne dužine 15,6 kilometara započela je 1986. i završena 2006. godine – navodi Mišeljić.

Trenutno je aktuelna izgradnja sistema Gornji Horizonti koji će obezbijediti radna mjesta za više hiljada ljudi i poboljšati privrednu sliku čitave Hercegovine

U nizu podsistema Gornji horizonti prvo postrojenje u kaskadi bi bilo HE Nevesinje, planirane snage 60 megavata i godišnja proizvodnja električne energije: 59,1 GWh. HE „Nevesinje“ sačinjavaće brana koja je locirana oko 23 kilometra istočno od Nevesinja, akumulacija na rijeci Zalomci čiji se uspor prostire do mjesta Fojnica, derivaciona hidroelektrana „Nevesinje“ i dovodni sistem za prevođenje voda iz sliva rijeke Mušnice u Gatačkom polju u sliv rijeke Zalomke koja se nalazi u Nevesinjskom polju. Osnovna uloga pomenute akumulacije je da se smanje poplave u Nevesinjskom polju, stanovništvo i industrija okolnih područja snabdiju sa zahtijevanom količinom vode, omogući navodnjavanje kraških polja istočne Hercegovine i ostvari maksimalno moguća proizvodnja električne energije na sopstvenom derivacionom postrojenju kao i na nizvodnim, u budućnosti planiranim, hidroelektranama.

Protočna hidroelektrana Bileća zamišljena je da bude treća i poslednja u nizu podsistema Gornji horizonti. Njena instalisana snaga je planiranih 33,5 MW, a procijenjena godišnja proizvodnja 121,6 GWh. Ona bi koristila vode predviđenih uzvodnih stepenica HE „Dabar“ i HE „Nevesinje“, kao i vode Dabarskog i Fatničkog polja, dovedenih do dovodnog tunela HE „Bileća“, čiji se zahvat nalazi na jugozapadnom obodu Fatničkog polja. Na taj način, uvođenjem voda u akumulaciju „Bileća“, pored proizvodnje električne energije na HE „Bileća“, vrši se i odvodnjavanje Dabarskog i Fatničkog polja.
– Izgradnjom navedenih objekata sa pratećom infrastrukturom i opremom, dobijamo zaokružen sistem hidrocentrala koji će istu vodu koristiti za proizvodnju čak sedam puta. Smanjićemo i gubitke vode za oko 35 odsto čime će iskorišćenost prirodnog resursa biti skor pa 100 odsto. Značaj sistema ogleda se u činjenici da se puštanjem u rad povećala proizvodnje električne energije sistema za 280 GWh, odnosno 159,16 GWh na pragu brane HE Dabar i dodatnih 120,84 GWh nizvodnih efekata u sistemu Donjih Horizonata. Izdvojio bih i značaj projekta završetka betonskih obloga tunela Fatničko polje-akumulacija Bileća. Kako izgradnja tunelske obloge na tunelu „Fatničko polje – akumulacija Bileća“ ne bi uticala na realizaciju i rad objekata „Gornjih horizonata“, odnosno prije svega na HE Dabar u izgradnji i HE Bileća, ovaj objekat je neophodno realizovati u što kraćem vremenskom periodu. Ovaj objekat je višenamjenski i predstavlja glavni provodnik voda Gornjih u Donje horizonte, ali i glavni derivacioni tunel ka HE Bileća. Trenutna namjena ovoga objekta je prevođenje voda iz Fatničkog polja u akumulaciju Bileća odnosno odvodnjavanje i omogućava privođenje poljoprivrednog zemljišta svojoj namjeni kao i transport nabujalih voda putem pomenutog tunela u postojeći sistem Hidroelektrana na Trebišnjici. Na ovaj način sistem HET smanjuje nepotrebne gubitke vodene mase zbog krečnjačkog sloja zemljišta i povećava svoju proizvodnu aktivnost u pogonima HET 1, HET 2, PHE Čapljina i HE Dubrovnik, putem nizvodnih efekata koji su aproksimativno 170 Gwh što je i ustanovio REERS. Ekonomski uticaj nizvodnih efekata ogleda se u povećanju zakonskih obaveza po osnovu koncesionih naknada i vodoprivredne naknade po osnovu već dobijenih koncesija za hidroelektrane nizvodno od akumulacije Bileća, a koje direktno idu u Budžet Republike Srpske – zaključuje Mišeljić.

Nakon obimne teme svega onog što se u budućnosti nalazi pred HET-om, izvršni direktor za ekonomsko-finansijske poslove Slobodan Čomić, govori o sadašnjosti. Nakon perioda godina otežanog poslovanja, HET je uspio da preokrene trend i da započne niz uspješnih poslovnih godina koji se nastavio i u 2021.
– Iskazani dobitak na kraju 2021. godine iznosi 5.996.848 KM, a bio bi i veći da nismo imali problem sa agregatom 2 pogona HE Dubrovnik koji je bio neraspoloživ od aprila do sredine septembra. Uprkos svemu, HET je poslovao sa dobiti, a očekuje se nastavak uspješnih poslovnih godina. Ukupni prihodi za 2021. godinu su bili 62.949.179 KM, a rashodi 56.952.331 KM, sa uključenim odloženim poreskim rashodima. Procentualno učešće poslovnih prihoda u ukupnim prihodima iznosi 95,35 odsto, što je činjenica koja dovoljno govori o uspješnosti samog Preduzeća jer smo svjedoci raznih optužbi kako je HET u problemima, kako ne ispunjava svoju osnovnu namjenu.

Procentualno učešće poslovnih prihoda u ukupnim prihodima je 95,35 odsto, što je činjenica koja govori o uspješnosti HET

Ovaj pokazatelj je dovoljan indikator poslovnog uspjeha koje Preduzeće godinama unazad ostvaruje. U toku 2021. godine izvršena je i sveobuhvatna procjena imovine Preduzeća, koju je izvršila renomirana procjeniteljska kuća “KPMG” iz Beograda. i koja je kao rezultat donijela pozitivne efekte povećanja imovine Preduzeća. Stalna imovina Preduzeća porasla je za 30.305.896 KM u odnosu na kraj prošle godine, dok se ukupna imovina Preduzeća uvećala za 85.932.506 KM. Takođe, izdvojio bih i koeficijent tekuće likvidnosti koji je 0,95 što predstavlja pokazatelj koliko smo revnosni u servisiraju kratkoročnih obaveza tako da bih u startu demantovao navode o finansijskim poteškoćama u kojima se HET navodno nalazi – kaže Čomić.

Osim izgradnje novih energetskih objekata, HET na području Hercegovine realizuje brojne projekte koji utiču na razvoj ovog područja. Raspon djelovanja je širok od projekata zaštite od poplava, koji su preuzeti po osnovu vodne dozvole za obavljanje primarne djelatnosti preduzeća, pa do izgradnje saobraćajne infrastrukture. Time se, ističe Čomić, pokazuje da je HET glavni nosilac razvoja Istočne Hercegovine
– Istakao bi samo neke od njih koji su u završnim fazama, kao što je završetak radova na uređenju Ćatovića kraka kojim će se regulisati korito rijeke Trebišnjice kroz urbani dio grada i značajno smanjiti mogućnost poplava. Tu je i završna faza izgradnje zatvorenog bazena na lokalitetu Abazovina čime, će Trebinje, ali i ostale opštine Istočne Hercegovine, dobiti sportsko-rekreacioni kompleks koji će biti nosilac razvoja vodenih sportova Istočne Hercegovine. Izgradnjom rezervoara “Vrelo Oko” obezbijediće se nesmetano snabdijevanje pitkom vodom svih ruralnih područja Trebinje, što je od velikog značaja posebno u ljetnjem periodu.

Hidroelektrane na Trebišnjici su od osnivanja bile i ostale društveno odgovorno preduzeće koje je uzimalo učešće u svim humanitarnim, sportskim i kulturnim dešavanjima

Izgradnjom saobraćajne infrastrukture, u ovom slučaju mosta preko rijeke Trebišnjice, potvrđuje već bezbroj puta izrečenu tvrdnju da je HET nosilac razvoja Istočne Hercegovine. Započeti su radovi na izgradnji mosta koji je sastavni dio većeg projekta “Istočne obilaznice”. Vrijednost radova je 10,5 miliona maraka i finansiraće se iz vlastitih sredstava Preduzeća. Okončanjem projekta intenzitet saobraćaja kroz uži centar Trebinja će se rasteretiti što je posebno bitno u ljetnim mjesecima kada je turistička sezona u punom jeku.
Hidroelektrane na Trebišnjici su od svoga osnivanja bile i ostale društveno odgovorno preduzeće koje je uzimalo učešće u svim humanitarnim, sportskim i kulturnim dešavanjima. Istakao bih da smo redovni pokrovitelj Nevesinjske olimpijade, takmičenja koje ima veliku tradiciju i značaj za narod Istočne Hercegovine. Takođe, redovni smo sponzori svih sportskih kolektiva sa područja Istočne Hercegovine u kojima prepoznamo “zdravu priču” i koje afirmišu sport kod mlađih osoba. Što se tiče stipendiranja, HET na taj način stvara sebi buduće kadrove jer se prema našem Pravilniku stipendiraju isključivo fakulteti kojima se može zadovoljiti buduća potražnja za radnim osobljem, a sve u skladu sa sistematizacijom radni mjesta Preduzeća. Dakle, olakšavajući studentima njihove dane školovanja, stvaramo buduće kadrove koji će biti nosioci razvoja ne samo HET i Istočne Hercegovine, već i Republike Srpske – zaključuje Čomić.

PLANIRANI RAST
U tekućoj godini planirano je povećanje prihoda, kao i povećanje ukupne dobiti na kraju 2022. Prihodi su planirani u skladu sa Smjernicama za izradu Plana poslovanja MH ERS za period 2022. godine. Ostali rashodi su planirani prema dostavljenom planu nabavke roba, radova i usluga za 2022. godinu.
– Planiranje obima proizvodnje električne energije se vrši po kriterijumima iz „Pravilnika o bilansiranju i upravljanju elektroenergetskim sistemom ERS-a“. Planirana proizvodnja sistema HET po EE bilansu za 2022. godinu, urađenom na osnovu 70 odstotne vjerovatnoće pojave dotoka – iznosi 1.100,03 GWh. Ukupni planirani prihodi od električne energije za period januar – decembar 2022. godine je 61.832.000 KM. Prihodi od električne energije planirani su u skladu sa Smjernicama za izradu Plana poslovanja MH ERS za period 2022. godine. U ostalim poslovnim prihodima planirani su prihodi od pomoćnih djelatnosti u iznosu od 3.651.994 KM. Ukupni planirani prihodi su 67.275.791 KM. Ukupni planirani rashodi za period januar – decembar 2022. godine su 60.916.624 KM. Finansijski rashodi su planirani prema dostavljenim anuitetnim planovima. U periodu januar – decembar 2022. godine planirano je ostvarenje bruto dobitak u iznosu od 6.359.167 KM. U izvještajnom periodu januar – decembar 2022. će se investirati 38.981.660 KM (iznos od 9.188.000 KM se investiran iz vlastitih izvora, 22.785.000 KM iz kredita, a 7.009 KM iz donacija). Svakako, najznačajnija investicija je već pomenuta izgradnja sistema “Gornji horizonti” – kaže Čomić.