DEJAN PAVLOVIĆ: Na Bistrici tri hidroelektrane

Energetski sistem u donjem toku rijeke Bistrice sastoji se od tri stepenasto raspoređene elektrane B1, B2a i B3, ukupne instalisane snage 34,54  megavata, sa ukupnom godišnjom proizvodnjom 134,39 gigavat časa električne energije. Da bi se maksimalno iskoristio hidroenergetski potencijal Bistrice predviđena je izgradnja malih, protočno derivacionih hidroelektrana, kaskadno po cijelom toku rijeke

Početak gradnje HE “Bistrica“, koja je projektovana uz magistralni put Foča – Sarajevo, otvorio je novo poglavlje izgradnje velikih energetskih objekata koji će u budućnosti doprinijeti poboljšanom snabdijevanju električnom energijom i dati doprinos rastu bruto domaćeg proizvoda u Republici Srpskoj. Hidroenergetski sistem koji se gradi u donjem toku rijeke Bistrice sastoji se od tri stepenasto raspoređene elektrane B1, B2a i B3, ukupne instalisane snage 34,54 megavata, sa ukupnom godišnjom proizvodnjom 134,39 gigavat časa električne energije.
– Hidroelektrane “Bistrica“ d.o.o. Foča su preduzeće čiji je stoodstotni vlasnik ZP “HE na Drini“ a.d. Višegrad. Početkom 2020. godine upisane su u Registar poslovnih subjekata u Okružnom privrednom sudu Trebinje, tako što je prethodno privredno društvo transformisano u javno preduzeće, odnosno društvo sa ograničenom odgovornošću, koje od dana registracije posluje u skladu sa Zakonom o javnim preduzećima Republike Srpske, te kao jednočlano društvo u okviru ZP “HE na Drini“, odnosno MH ERS. Ugovor o izgradnji hidro sistema HE “Bistrica B-1“, HE “Bistrica B-2a“ i HE “Bistrica B-3“ potpisan je sa Kineskom nacionalnom aerotehnološkom korporacijom za međunarodni inženjering – “China National Aero- Technology Internacional Engineering Corporation“ (AVIC), u ukupnoj vrijednosti 102.814.046 eura, bez PDV-a – objašnjava Dejan Pavlović, direktor HE “Bistrica“.

Hidroelektrane “Bistrica“ d.o.o. Foča su u stoodstotnom vlasništvu ZP “HE na Drini“ a.d. Višegrad

Kako se novoformirano preduzeće još ne bavi svojom osnovnom djelatnošću, proizvodnjom električne energije, finansijsku solventnost, kao i zatečene i prispjele obaveze, ostvaruje uz pomoć osnivača, HE na Drini, putem dokapitalizacija.
– Da bi se maksimalno iskoristio hidroenergetski potencijal Bistrice predviđena je izgradnja malih hidroelektrana (protočne derivacione), kaskadno po cijelom toku rijeke. Za potrebe HE “Bistrica“ izrađena je odgovarajuća studijska i projektno tehnička dokumentacija, izvršeni istražni radovi i započeti pripremni radovi. Glavni projekat HE “Bistrica“ obuhvata izgradnju tri gravitaciono betonske brane B-1, B-2a i B3, ulaznih građevina za te objekte, dovodnih tunela, vodostana, cjevovoda pod pritiskom, te izgradnju mašinskih zgrada sa odvodnim kanalima, pratećim objektima i opremom.

Koliko je ovaj projekat kompleksan, Pavlović oslikava predstavljajući sve detalje gradnje.

HE “Bistrica B-1“
Ulazna građevina dovodnog tunela HE B-1 locirana je neposredno uz uzvodno lice pregradne konstrukcije na desnoj obali sa paralelnom osom na odstojanju 17 metara od ose pregrade. Konstruktivno je nezavisna od konstrukcije brane. Dovodni tunel predviđen je za transportovanje vode od zahvata do vodostana dužine oko 2.820 metara, a od vodostana dalje cjevovodom (podzemnim ili nadzemnim) do mašinske zgrade. Na osnovu sprovedenih tehnoekonomskih analiza i optimizacija usvojen je tunel prečnika svijetlog otvora tri metra, sa kotom dna na ulazu 498 metara nadmorske visine i kotom izlaza 487 metara nad morem.

Više od 100 mil. eura za gradnju hidroenergetskih objekata na pritoci Drine

Vodostan je postavljen na kraju derivacionog tunela pod pritiskom, a projektovani su građevinski radovi na vodostanu, vodostanskoj zatvaračnici i cjevovodu do račve kod mašinske zgrade, koji se sastoji od šahtnog i tunelskog dijela. Hidrauličkim analizama izvršen je izbor prečnika vodostana od 12,5 metara za prečnika dovodnog tunela Dt=3,0 m i instalisani protok Qi = 22,0 m3/s. Vodostanska zatvaračnica je armirano betonski objekat fundiran na temeljnoj ploči promjenljive debljine 40 i 85 centimetara, ukopanoj 80 centimetara u odnosu na kotu platoa. Vodostanska zatvaračnica ima funkciju da omogući kontrolu cjevovoda i predturbinskih zatvarača bez pražnjenja dovoda. U zatvaračnici je predviđena ugradnja leptirastog zatvarača Ø2000 mm, aeracionog ventila i druge potrebne opreme.
Cjevovod pod pritiskom se sastoji od šahtnog dijela, dužine (visine) 42,5 metara, prečnika otvora D=2,4 m, debljine betonske obloge 30 cm, pancerovane čeličnim limom debljine 8 mm, tunelskog dijela, dužine 216,5 metara, prečnika otvora D=2,4 m, debljine betonske obloge 30 cm, pancerovane čeličnim limom debljine 8 mm.
Mašinska zgrada je sa gabaritnim dimenzijama 34,25×20,10m u osnovi, maksimalnom visinom slemena mašinskog dijela zgrade od 15,40 metara, izmjereno od ulaznog platoa mašinske zgrade. Gabaritno, objekat je podijeljen na prostor mašinske hale i anekse objekta, sa ukupnom bruto površinom od 658,13m2. Mašinska zgrada je ukopana u terenu 8,60 metara, dok odvodna vada je ukopana 7,50 metara. Nije predviđena posebna zaštitna ograda predmetne zgrade zbog njene odvojenosti rijekom. Objekt je dvoprostorni, sa visokim dijelom u kojim su montirane tri Frensisove turbine pojedinačne snage 4MW i tri propratna horizontalna generatora pojedinačne snage 6MVA, koji kinetičku energiju vode iz akumulacije pretvaraju u električnu energiju.

Parametri za B-2a i B-3
Koncepcija tehničkog rješenja MHE Bistrica B-2a je definisana sa pregradom (gravitaciona betonska brana), pa onda dolazi zahvat (ulazna građevina) tunel, vodostan, cjevovod pod pritiskom od vodostana do mašinske zgrade, i onda preko odvodne vode direktno u regulisano korito rijeke Bistrice. Projektovana dužina tunela iznosi 2.177 metara, a njegov prečnik 2,5 metara. Instalisani proticaj 11 m3/s, instalisana snaga hidroelektrane 7.24 MW, a srednja godišnja proizvodnja 29,00 GWh. Ulazna građevina dovodnog tunela HE B-3 je locirana neposredno uz uzvodno lice pregradne konstrukcije na lijevoj obali sa paralelnom osom na odstojanju od devet metara od ose pregrade. Konstruktivno ulazna građevina je nezavisna od konstrukcije brane (pregrade). Od zahvata do vodostana voda će se transportovati dovodnim tunelom dužine 4.439,62 metara. Svijetli otvor tunela je kružnog oblika prečnika 2,5 metara, a podužni nagib 2,25 odsto.

HE na Bistrici gradi Kineska nacionalna aerotehnološka korporacija za međunarodni inženjering 

Vodostan je lociran na kraju dovodnog tunela (stac. km 4+439,62 m). Hidrauličkim analizama izvršen je izbor koncepcije i dimenzija vodostana. Usvojen je vodostan ukupne visine 25 metara. Vodostan je armiranobetonski cilindrični objekat, ukopan u stijensku masu. Od gornje ivice tunela do kote 838 metara nadmorske visine, vodostan je prečnika Ø2,5 m. Vodostanska zatvaračnica ima funkciju da omogući kontrolu cjevovoda i predturbinskih zatvarača bez pražnjenja dovoda. U zatvaračnici je predviđena ugradnja leptirastog zatvarača Ø1600 mm, aeracionog ventila i druge potrebne opreme. Osa vodostanske zatvaračnice se nalazi na trasi cjevovoda 25,08 m nizvodno od ose vodostana. Vodostanska zatvaračnica je armirano betonski objekat dimenzija u osnovi 5,6×6,6 m. Objekat je fundiran na temeljnoj ploči promjenljive debljine 40 i 85 centimetara, ukopanoj 80 centimetara u odnosu na kotu platoa.
Cjevovod pod pritiskom je predviđen od vodostana do račve na cjevovodu do mašinske zgrade, a horizontalna dužina cjevovoda iznosi 439,96 metara. Po dužini cjevovoda projektovani su sljedeći dijelovi konstrukcije: tunelski dio cjevovoda pod pritiskom, vodostanska zatvaračnica, betonski blok uzvodno od zatvaračnice, betonski blok nizvodno od zatvaračnice B1, površinski dio cjevovoda pod pritiskom. Mašinska zgrada je locirana na lijevoj obali rijeke Bistrice sa konturnim dimenzijama 32,95×18,45m u osnovi, sa visinom od 14,50 metara od platoa mašinske zgrade. Saobraćajni pristup objektu omogućen je pomoću sporednog pristupnog puta i mosta preko rijeke Bistrice. Objekt je dvoprostorni, sa visokim djelom u kojem su montirane dvije Pelton turbine i dva propratna vertikalna generatora, koji energiju vode pretvaraju u električnu energiju.

PADAVINE
Dužina rijeke Bistrice je 41,4 kilometra, dok njena slivna površina iznosi 425 km2. Izvire ispod planine Treskavice na 1.227 metara nadmorske visine, a uliva se u Drinu na 395 metara nadmorske visine, u Brodu na Drini. Pod uticajem planina na istoku, sjeveroistoku, sjeveru i sjeverozapadu sliva i doline rijeke Drine, sliv rijeke Bistrice uglavnom ima kontinentalnu klimu, a područje iznad nadmorske visine od 1.000 metara prvenstveno ima subalpsku i alpsku klimu. Kišna sezona je od maja do juna, te od novembra do decembra, a sušna je od januara do aprila i od jula do oktobra. Padavine su vremenski i prostorno neujednačene, a najveće su u novembru i decembru. Prema statistikama podataka obližnje meteorološke stanice Kalinovik (1947.-2002.), prosječne godišnje padavine iznose 1.142,8 mm. Mjesečna raspodjela padavina je neujednačena, u decembru kao najveća (143.0 mm), a u avgustu kao najmanja (69,8 mm).

TRAFOSTANICE
Pored projektovanja i izgradnje Hidroelektrana na rijeci Bistrici radi spajanja na elektroenergetski sistem BiH radi se i projekat priključenja hidroelektrana. U okviru ovog projekta planirana je izgradnja trafostanice 110/35 kV na području naseljenog mjesta Miljevina. Trafostanica Bistrica 110/35 kV će biti spojena sa jedne strane u trafostanicu Sarajevo 20 400/220/110 kV a sa druge strane u Trafostanicu Foča 110/35 kV. Izgradnja ovog objekta će biti značajna za kompletan region jer je poznato da je opština Foča bila radijalno napojena iz pravca Višegrada, te se nije moglo postići pouzdano snabdijevanje električnom energijom ove lokalne zajednice. Predmetna trafostanica bi služila za napajanje konzuma na području Miljevine. Na elektroenergetski sistem Republike Srpske priključene su MHE Oteša V-O-2 (0,49 MVA), MHE Govza BG1 (4,9 MVA), MNE VK2 (0,25 MVA) i MNE Leleč (4,8 MVA).