NIKICA VRANJEŠ: Stabilno snabdijevanje energentima je uslov privrednog razvoja

Energetsko preduzeće GAS-RES sa aktivnostima u oblasti trgovine i snabdijevanja prirodnim gasom u globalnim okolnostima koje nisu najzahvalnije za ovaj posao uspješno ispunjava postavljene ciljeve svog poslovanja. Gasni sektor u domaćem grafikonu potrošnje energije ne zauzima veliki udio, ali planovi koje u stvarnost želi sprovesti GAS-RES će to promijeniti, što će biti osnov za jedan sasvim novi pravac razvoja domaće privrede

razgovarao SLAVIŠA MIRKOVIĆ foto Aleksandar ARSENOVIĆ

GAS-RES je jedini uvoznik gasa iz Rusije u Srpskoj, a jedan od dva u BiH. Ovo je izuzetak od ustaljene prakse Gasproma koji u svakoj zemlji ima jednog partnera koji za tu zemlju uvozi gas. Iako je BiH i u regionalnim okvirima neznatan potrošač gasa, ruski gigant je napravio izuzetak, dok je drugi primjer poštovanja koje se ukazuje kompaniji iz Republike Srpske povoljan ugovore za nabavku prirodnog gasa. A to poštovanje je jedna od garancija na kojoj se u GAS-RES bazira planiranje velikih projekata koji će prirodni gas učiniti važnim pokretačem razvoja Srpske.

Direktora GAS-RES, Nikica Vranješ magistar je ekonomskih nauka, a radno iskustvo sticao je u Investiciono razvojnoj banci RS, da bi nakon 11 godina prešao u Elektroprivredu RS na mjesto savjetnika za ekonomska pitanja u kabinetu generalnog direktora. Spoj iskustva iz bankarskog i energetskog sektora dobra su polazna osnova za aktuelnu poziciju, a do tada stečene vještine i znanja su mu u mnogome pomogle da se relativno brzo adaptiram na menadžersku ulogu u gasnom sektoru.

Snabdijevanje prirodnim gasom preko Turskog odnosno Balkanskog toka odvijalo se nesmetano i bez prekida, a cijena prirodnog gasa bazirana na naftnoj formuli, sačuvala je potrošače u Republici Srpskoj od berzanskih udara i neizvjesnosti

Kakva je protekla godina bila za poslovanje GAS-RES i kako su se globalne prilike odrazile na vas?
– U protekloj godini, kao i u prethodnom periodu, tržište prirodnog gasa bilo je pod uticajem globalnih političkih prilika. Poznata je situacija sa prekidom transporta prirodnog gasa kroz glavne gasne rute iz Rusije prema Evropi što je uzrokovalo nestabilno kretanje cijena prirodnog gasa na evropskim tržištima. Sa početkom 2025. godine obustavljen je transport prirodnog gasa kroz jedini preostali pravac preko Ukrajine, tako da se ionako složena situacija sa snabdijevanjem Evrope prirodnim gasom dodatno usložnila. Zahvaljujući ugovoru o snabdijevanju GAS-RESA i Gazprom eksporta, većina ovih negativnih globalnih implikacija zaobišla je potrošače u Republici Srpskoj. Snabdijevanje prirodnim gasom preko Turskog odnosno Balkanskog toka, gasovoda koji direktno iz Ruske Federacije preko Crnog Mora dolazi do Turske, Bugarske i Srbije, odvijalo se nesmetano i bez prekida. Istovremeno, cijena prirodnog gasa bazirana na naftnoj formuli, sačuvala je potrošače u Republici Srpskoj od berzanskih udara i neizvjesnosti. Izazovi koji ostaju otvorenim za naredni period tiču se kako bezbjednosti jedinog preostalog dobavnog pravca, tako i poteškoća u platnom prometu između Evrope i Ruske Federacije, uzrokovani sankcijama i drugim ograničenjima. Vjerujemo da ćemo kao i do sada u saradnji sa partnerima iz Ruske Federacije sve ove izazove uspješno prebroditi.

Koliko je u prethodnoj godini putem GAS-RES uvezeno prirodnog gasa u RS, da li je bilo određenih specifičnih situacija u snabdijevanju?
– GAS-RES je u prethodnoj godini uvezao nešto više od 36 miliona metara kubnih prirodnog gasa. Potrošnja je već duži period ograničena slabo razvijenom gasnom infrastrukturom i samim tim smanjenom dostupnošću ovog energenta široj grupi potrošača. Ovo se donekle može kompenzovati kombinacijom gasne infrastrukture i prevoza drumskim transportom putem komprimovanog prirodnog gasa, što se jednim dijelom već i realizuje. Ipak, bez značajnijeg razvoja gasovodne infrastrukture, gasifikacije veće grupe naselja i velikih industrijskih potrošača, neće biti ni značajnijeg povećanja ukupnog konzuma prirodnog gasa.

Nema održivih investicija i privrednog razvoja bez rješavanja stabilnog, ekonomski isplativog i ekološki održivog snabdijevanja energentima

U kojoj mjeri će projekti gasifikacije na istoku RS povećati potrebe za gasom i kada očekujete da će se to desiti?
– Projekte gasifikacije na istoku Republike Srpske su kandidovala druga preduzeća, pa ne možemo govoriti o dinamici realizacije. Nadamo se da će se ti projekti brzo realizovati, jer svako povećanje potrošnje prirodnog gasa, nama kao preduzeću koje je glavni uvoznik prirodnog gasa u Republici Srpskoj, predstavlja šansu za nove potrošače i nove razvojne projekte.

Koji su razvojni Projekti GAS-RESA u pogledu izgradnje nove gasovodne infrastrukture?
– Preduzeće GAS-RES je odlukom Vlade Republike Srpske zaduženo za realizaciju projekta izgradnje novog magistralnog gasovoda u sjevernom dijelu Republike Srpske od granice sa Republike Srbijom kod Bijeljine, preko Brčkog, Doboja, Banjaluke, Prijedora do Novog Grada. Ovim gasovodom, koji se naziva Nova istočna gasna interkonekcija, gasifikovala bi se naselja duž trase gasovoda, veći industrijski potrošači, ali je planirana i izgradnja kogenerativnih energetskih objekata u Banja Luci i Prijedoru. Za ovaj projekat već su urađeni neki predinvesticioni postupci poput usvajanja Plana parcelacije za trasu od granice sa Srbijom do Brčkog i od Brčkog do Vukosavlja.

Vidjeli smo koliko pitanje Nove južne gasne interkonekcije može postati predmet političkog spora. Očekujete li da će iste poteškoće biti kada se pokrene tema istočne interkonekcije, koja je najznačajnija za Republiku Srpsku?
– Ovo se već sada dešava. Nastavak procedura izgradnje gasovoda podrazumjeva potpisivanje Međunarodnog sporazuma između Vlade Republike Srbije i Savjeta ministara BIH i poznato je već da je iz političkih razloga na nivou BiH blokirano potpisivanje ovog Sporazuma. Vjerujemo da će u narednom periodu prevladati ekonomski i privredni parametri i da će se odblokirati svi razvojni projekti, koji donose benefit kako građanima Republike Srpske tako i Federacije BiH.

Imajući u vidu praksu da Gasprom ima jednog partnera u jednoj državi, to je jedan od pokazatelj poštovanja koje ruski gigant iskazuje prema našim kompanijama

Koliki je značaj istočne interkonekcije za realizaciju projekta čiji ste vi nosilac, a to je izgradnja gasovoda od Bijeljine do Novog Grada?
– Smatramo da je ogroman značaj Nove istočne interkonekcije, jer može dugoročno promijeniti industrijski potencijal cijelog područja koje bude snabdijevano prirodnim gasom preko novog gasovoda. Nema održivih investicija i privrednog razvoja bez rješavanja stabilnog, ekonomski isplativog i ekološki održivog snabdijevanja energentima.

GASNE ELEKTRANE
U sklopu energetske tranzicije i smanjenja emisije štetnih gasova predviđena je izgradnja i dvije gasne elektrane u okolini Banjaluke i Prijedora. Da li je definisana snaga elektrana i o kakvim investicijama je riječ?
– Izgradnja gasnih termoelektrana toplana bitna je kako zbog energetske tranzicije tj. procesa dekarbonizacije, tako i zbog ekonomske isplativosti čitave investicije. Poznato je da se prirodni gas najčešće označava kao najoptimalnije tranziciono gorivo, koje može i cjenovno i ekološki uspješno zamijeniti prljava goriva poput uglja i mazuta. Pored ovog ekološkog i ekonomskog momenta, planirane toplane-elektrane obezbijediće i maksimalnu iskorišćenost kapaciteta samog gasovoda. U toku su detaljna ispitivanja tržišta i infrastrukturnih kapaciteta kako bi se na najprecizniji način projektovale snage obje elektrane. U svakom slučaju, projekat toplana-elektrane sagledavaće se zajedno sa projektom izgradnje gasovoda, a jedan od ključnih inputa za investiciju biće i dugoročnije definisanje ulazne cijene prirodnog gasa.