Kako je poslovalo 500 najboljih kompanija Centralne i Istočne Evrope?

500 najboljih učesnika na tržištu Centralne i Istočne Evrope: promet 500 najboljih kompanija je tokom 2020. opao za 3,3% i iznosio 667 milijardi eura.

Uzimajući u obzir ukupni rast prometa pojedinačnih kompanija u odnosu na prethodnu godinu, najveći prihod u Centralnoj i Istočnoj Evropi su ostvarile poljske kompanije.

Tri najveća privredna sektora u ukupnim prihodima učestvuju sa skoro 54%.

Zemlje Centralne i Istočne Evrope su se uspješno prilagodile novom poslovnom okruženju prouzrokovanom pandemijom.

Privredni sektori koji su prilikom prethodnog rangiranja zauzimali vodeće pozicije i u 2020.  god. zauzimaju prva  tri  mjesta: sektor  proizvodnje minerala, hemijskih proizvoda, nafte, plastike i farmaceutskih proizvoda se nalazi na prvom mjestu, ispred automobilskog i transportnog sektora i sektora nespecijalizovane trgovine.

Trinaesta po redu studija poslovanja 500 najboljih kompanija Centralne i Istočne Evrope daje uvid u budućnost privrednih kretanja kao i kratki prikaz privrednih aktivnosti u datom regionu tokom prethodne godine. Osim toga, u istraživanju je opisan i trenutni položaj 500 najvećih kompanija Centralne i Istočne Evrope i to na osnovu ostvarenog prometa.

Ovo izdanje studije daje prikaz novih poslovnih izazova nastalih kao posledica pandemije virusa Covid-19 i ocjenjuje uspješnost prilagođvanja kompanija novonastaloj situaciji. Jarosław Jaworski, izvršni direktor kompanije Coface za Centralnu i Istočnu Evropu, navodi da su se “zemlje Centralne i Istočne Evrope uspešno prilagodile novom poslovnom okruženju prouzrokovanom pandemijom ali poslovni izgledi u čitavoj Evropi i svijetu umanjuju optimizam koji ova pozitivna slika uliva. 500 najvećih kompanija Centralne i Istočne Evrope su se u 2020. suočile sa padom ukupnih prihoda i još drastičnijim padom profita.” Poslovni obrt 500 najboljih kompanija je opao za 3,3% i iznosio je 667 milijardi eura. Prosječna vrijednost obrta je pala na 1.333 miliona eura u odnosu na 1.378 miliona eura koliko je ta vrednost iznosila prethodne godine, što sa jedne strane pokazuje uticaj pandemije na navedeno područje a sa druge na njegovu privrednu snagu i potencijal privrednog rasta.

Koja zemlja zauzima čeonu poziciju u Centralnoj i Istočnoj Evropi?

Poljska je još jednom zauzela prvo mjesto i to na obe rang liste – na rang listi kompanija (32,2% svih kompanija) kao i na rang listi zemalja. Uprkos činjenici da je pandemija negativno uticala na poslovanje kompanija iz Poljske (tačnije, na poslovanje njih 161, 2 manje nego prethodne godine), one i dalje predstavljaju najveće kompanije na pomenutom području, sa prosečnim obrtom u vrijednosti od 1,6 milijardi eura. Tome treba dodati i činjenicu da je prosečna vrijednost ukupnih prihoda u 2020. pala za 0,1%  i iznosila 258,2 milijardi eura, dok je prosečni iznos neto prihoda opao za 20,6%. Poljska je u ekonomskom smislu ujedno i najraznovrsnija zemlja Centralne i Istočne Evrope.

Njen najveći privredni sektor je proizvodnja minerala, hemijskih proizvoda, nafte, proizvoda od plastike i farmaceutskih proiyvoda (oba u ukupnom obrtu učestvuju sa po 21,6%), i koja u ukupnom broju najboljih kompanija učestvuje sa 16,8%.

Drugo mesto zauzima Češka Republika koja u ukupnom broju najboljih kompanija u regionu učestvuje sa 15,4%, odnosno 77 privrednih subjekata sa ukupnim obrtom od 102 milijardi eura.

Najveći privredni sektor u ovoj zemlji je automobilski i transportni sektor, čiji ukupni obrt iznosi 35,5 milijardi eura (što čini 34,8% od ukupnog obrta) i koji je u ukupnom broju najboljih kompanija zastupljen sa 24,7%.

Treće mjesto pripada Mađarskoj (čije kompanije su zastupljene sa 13,6%), koja na rang listi najboljih kompanija u cjelokupnom regionu ima njih 68 (što je, istini za volju, za 5 manje nego prethodne godine). Iako je obrt mađarskih kompanija opao za minimalnih 1,1%, procentualni pad neto profita u toj zemlji je dosegao 49,6%. Najveći privredni sektor te zemlje je automobilski i transportni i taj sektor dominira tržištem kako u pogledu obrta (22,7%) tako i u procentu kompanija koje su zauzele mesto među 500 najboljih (23,5%).

Kompanije iz zemalja koje su zauzele prva tri mjesta čine 61,2% od ukupnog broja najbolje rangiranih kompanija iz regiona.

Tri najveća privredna sektora u ukupnim prihodima učestvuju sa skoro 54%

Tri najveća privredna sektora, dobro poznata po rezultatima i na prethodnoj rang listi, još uvjek se nalaze ispred ostalih sektora učestvujući u ukupn om iznosu prihoda sa gotovo 54%. Ove godine se na prvom mjestu nalazi sektor proizvodnje minerala, hemijskih proizvoda, nafte, plastike i farmaceutskih proizvoda, koji je po tradiciji najzastupljeniji privredni sektor na rang listi 500 najboljih kompanija Centralne i Istočne Evrope.

Uprkos izvjesnom padu obrta, ovaj sektor je postao najveći, sa 133,9 milijardi eura ukupnih prihodai 89 kompanija na rang listi 500 najboljih (17,8%). Ovaj sektor je istovremeno zabeležio i najveći pad broja kompanija tokom jedne kalendarske godine (8). Pad vrijednosti ukupnih prihoda kompanija koje se bave proizvodnjom minerala, hemijskih proizvoda, nafte, plastike i farmaceutskih proizvoda (-16,6%) je bio znatno blaži od pada neto profita (-60,6%).

Na drugom mjestu privrednih sektora se nalazi automobilski i transportni sektor, koji u ukupnom broju najbolje rangiranih kompanija učestvuje sa 84 (odnosno 16,8%, što je za 5 manje nego prethodne godine). Ukupni prihodi kompanija iz automobilskog i transportnog sektora su u padu (za 9,7%), dok je pad vrijednosti neto profita još značajniji (-61,3%). Usljed mjera ograničenja kretanja povezanih sa pandemijom virusa Covid-19, a naročito usljed nestašic a na tržištu poluprovodnika, obim proizvodnje novih vozila je na svetskom nivou opao za 13,8% dok je taj pad u Evropi iznosio 20.2%. Ipak, automobilski sektor se na prostoru Centralne i Istočne Evrope i dalje dobro drži djelimično i zbog toga što je i u trenutku izbijanja pandemije bio u dobrom položaju, zahvaljujući različitim vrstama investicijama iz prethodnih godina.

Na trećem mestu se našao sektor nespecijalizovane trgovine, koji je na listi najbolje rangiranih kompanija zastupljen sa 70 (što je za 3 manje nego prethodne godine). Poljska, koja predstavlja najveće potrošačko tržište na prostoru Centralne i Istočne Evrope, ima najveći broj kompanija na listi najbolje rangiranih (35,7%) kao i najveće privredne igrače: maloprodajna kompanija Jeronimo Martins Polska i Eurocash.

Po riječima Jaroslava Javorskog, izvršnog direktora kompanije Coface za prostor Centralne i Istorčne Evrope, “privredni rast zemalja sa prostora Centralne i Istočne Evrope se pripisuje rastu privatne potrošnje, koja je tokom druge polovine 2020. počela da se oporavlja zahvaljujući dobroj situaciji na tržištu rada. Ubrzo je došlo do ponovnog rasta plata zaposlenih kao i manjka radne snage, što se odrazilo i na visinu marži. Uprkos navedenom, obrt najvećih kompanija u ovom privrednom sektoru je porastao na vrijednost od 102 milijarde eura (+9.6%; najveći rast u svim privrednim sektorima) a kompanije su istovremeno zabeležile i rast neto profita, iako je on bio relativno skroman (+2,7%).”

Nove kompanije među 10 najbolje rangiranih

Tri najbolje rangirane kompanije na listi 500 najboljih kompanija Centralne i Istočne Evrope su dobro poznate još iz prethodnih izdanja rang liste. PKN Orlen i dalje neprikosnoveno drži prvu poziciju, iako je njen obrt opao za 23%, dok je u godini prije toga zabeležila rast obrta od 1%. Češka kompanija Skoda Auto je zauzela drugu poziciju, dok se zahvaljujući rastu svog obrta, kompanija Jeronimo Martins popela na treće mjesto. Većina kompanija sa prvih 10 mjesta na rang listi je zabeležila manji obrt tokom krizne 2020. godine u poređenju sa prethodnom godinom. Samo su dva privredna subjekta (kompanija Jeronimo Martins i PGE) uspela da vrednost svojih ukupnih prihoda povećaju za 10%, odnosno 22%.

Neke kompanije ovde treba posebno pomenuti. Poljska kompanija Also (koja se bavi veleprodajom kompjutera, elektronske opreme i kompjuterskog softvera) je zauzela 124. poziciju, što u njenom slučaju predstavlja skok za 345 mjesta. Pomenuti napredak na rang listi je posljedica rasta obrta od 194%.

Mađarska kompanija Apcom (270. pozicija) se popela za 204 mjesta dok se kompanija Amazon Fulfilment (250. pozicija), koja upravlja radom devet skladišta kompanije Amazon u Poljskoj i koja je u poređenju sa prethodnom godinom ostvarila rast ukupnih prihoda od 64%, popela za 228 mjesta. Najveće kompanije takođe predstavljaju i veoma važne poslodavce na navedenom prostoru. Iako je izbijanje pandemije dovelo do izvjesnog olakšanja u inače zategnutoj situaciji na tržištu rada, ispostavilo se da je ono bilo privremenog karaktera. Još jednom se pokazalo da je na prostoru Centralne i Istočne Evrope teško pronaći kavalifikovanu radnu snagu . “Ukupan broj zaposlenih se tokom 2020. neznatno smanjio za 1,0% ” kaže Gžegož Šelevič, ekonomski stručnjak kompanije Coface za prostor Centralne i Istočne Evrope.